عنوان اين بحث قدري گمراه كننده و در اصل نادرست است. طرسوسي يكي ـ دو نكته را درباره مراعات حال رعايا آورده است, مانند آن كه سلطان نبايد خود را از مردم پنهان كند و نكته ديگر آن كه, بر كار اوقاف نظارت داشته باشد. پس از آن, به بحث مستقلي پرداخته و آن نظارت بر كارهاي مربوط به جامع اموي در دمشق است. وي مي گويد كه رساله خاصي با عنوان النور اللامع في ما يعمل في الجامع نگاشته و در اين باره با تفصيل سخن گفته است. وي متن آن رساله را كه حدود سه صفحه است, در همين تحفة الترك آورده است. اساسي ترين نكات در اين رساله, بحث از مسائل مالي مربوط به مسجد است و اين كه دقيقاً منابع مالي آن در اختيار چه كساني است و آيا شايستگي اداره آن را دارند يا نه. بحثي هم درباره درآمدهاي مالي و افزايش ارزش مالي آن ها و نوع مخارج و رعايت شروط واقف و جز اين ها دارد كه طبعاً چندان در امتداد ساير فصول كتاب نيست. وي در انتها مي گويد كه درباره ابواب البر و سقاخانه ها و قنات هايي كه در دمشق است, سلطان بايد آن را به ديندارترين قاضيان بسپارد. اگر كسي از قضات را شايسته نديد, آن را به خطيب مسجد اموي كه ديندار و عفيف باشد, بسپارد. در غير اين صورت آن را به عهده جمعي از مردمان متدين بگذارد.
فصل هفتم: كار قلعه ها و پل ها و مرزها و مساجد و كسوت كعبه و اصلاح راه حج و ترتيب كار حجاج
درباره قلعه ها و پل ها طبيعي است كه سلطان, مي بايست از هر جهت در ساختن و حفظ و نگهداري آن ها بكوشد و كساني را براي اين كار بگمارد. همين طور در آبادي مساجد نيز بايد تلاش كند. درباره پوشش كعبه هم به طور معمول, بايد سالانه پوششي تهيه شود و البته پول آن, مي بايست از پول خراج و جزيه و اموالي باشد كه اهل حرب به سلطان واگذار مي كنند.اصلاح راه حج نيز به عهده سلطان است كه افزون بر راه, بايد به تسهيلات بين راه, آماده سازي محمل يا كاروان نيز پرداخته شود. درباره ترتيبات امر حج نيز, سلطان بايد اميرالحاج را به مداراي با مردم توصيه كرده و در اماكني كه به طور معمول مردم را نگاه مي دارند, آن ها را نگاه دارد. مخصوصاً بكوشد تا روز 21 ذي حجه از مكه خارج شود تا مراعات حال زنان در حال حيض را كرده باشد. البته بايد اين زمان, قبلاً به مردم اعلام شده باشد.
فصل هشتم: مصر ف بيت المال
طرسوسي در اين باره, به ارائه شعري از جدّ مادري خود با نام شمس الدين ابن العز حنفي اكتفا كرده كه ضمن آن, انواع چهارگانه بيت المال و موارد مصرف آن ها را بر شمرده است. در اين دوازده بيت, وي از بيت المال ويژه خمس و زكات و عشور, بيت المال ويژه خراج, بيت المال اموال ارث بدون وارث و بيت المال مخصوص اموال گمشده ياد كرده و از مصرف پول هاي هر يك از آن ها به اجمال سخن گفته است.
فصل نهم: اموال مصادره شده
اين فصل در اين مسئله است كه چه نوع اموالي مي تواند مورد مصادره سلطان واقع شود. به نظر طرسوسي, اين اموال, آن هايي است كه اميران و واليان و ديگران, با سوء استفاده از سمت خود به دست آورده اند, به طوري كه اگر اين سمت را نداشتند, صاحب آن اموال نمي شدند. معمولاً اين قبيل اموال, تحت عنوان هديه به اين گونه صاحب منصبان داده مي شود. در اين صورت, سلطان مي تواند اين اموال را مصادره كرده, در بيت المال بگذارد.
لطفا منتظر باشید ...
