فصل دوازدهم: درباره جهاد - یک اثر سیاسی از دوران ممالیک نسخه متنی

فصل دوازدهم: درباره جهاد

آخرين فصل اين رساله به مبحث جهاد اختصاص دارد كه آن نيز همانند بحث بغات, مفصل مطرح شده است. اين خود رساله كوتاهي است در باب جهاد كه ضمن دوازده مسئله احكام جهاد در آن آمده است.

اول: وجوب جهاد, دوم درباره جعائل; به اين معنا كه سلطان در وقت عسرت در لشكركشي, مي تواند بخشي از اموال مردم را براي تقويت سپاه بگيرد. سوم درباره فرار از ميدان جنگ. چهارم درباره كساني از مشركان كه مي توان كشت و كساني كه نمي توان كشت. پنجم درباره پايان جنگ كه يا مشركان مسلمان مي شوند يا راضي به پرداخت جزيه مي شوند. طبعاً مشركان عرب فقط مي توانند اسلام را بپذيرند. درباره مشركان غير عرب اين اختلاف هست كه به نظر مؤلف مي توان از آن ها جزيه گرفت; اما شافعي معتقد است كه فرقي ميان آن ها و مشركان عرب نيست. اين ماجرا ريشه در مسائلي دارد كه در روزگار عمر پيش آمد. ششم درباره مواردي كه اطاعت از امام در آن موارد واجب است و مواردي كه واجب نيست. طبيعي است كه طبع جنگ اقتضاي آن دارد كه اطاعت افزون باشد مگر در مواردي كه معصيت روشني در كار باشد. هفتم درباره امان دادن. هشتم درباره آن كه اگر كافران محاصره شده, پذيرش اسلام را عنوان كردند يا قرارداد ذمي شدن را عنوان نمودند, بايد درخواستشان را پذيرفت يا نه. البته به خاطر اين كه هدف از جهاد توسعه اسلام است, امام بايد خواست آن ها را بپذيرد. نهم درباره اسيران. دهم درباره احكام شهدا, يازدهم درباره تعويض اسراي دو طرف با يكديگر و دوازدهم درباره غنائم و كيفيت تقسيم و موارد مصرف آن.

سخن پايانيِ مؤلف آن است كه وي اين رساله را در روز چهارشنبه, چهاردهم ذي قعده سال 753 تمام كرده است.

1- در اين باره مي توان به كتاب (تاريخ حصر الاجتهاد) اثر شيخ آقا بزرگ طهراني مراجعه كرد.

2- المنهل الصافي, ج1, ص129, ش59.

3- الطبقات النسية في تراجم الحنفية, ج1, ص213.

4- شرح حال وي در آثار ديگري هم آمده است. از جمله: الدرر الكامنة, ج1, ص43; النجوم الزاهرة, ج10, ص326, الجواهر المضيئة, ش148, الدارس في تاريخ المدارس, ج1, ص623; قضاة دمشق, ص198.

5- الطبقات السنية في تراجم الحنفية, ج1, ص119ـ124 (تحقيق عبدالفتاح محمد الحلو, رياض, دارالرفاعي, 1983) .