مفهوم آزادی از دیدگاه مسلمانان نسخه متنی

ابوالخير حسن بن سوار خمار آزادى به اين معنا به ضميمه مفهوم رهايى از اميال و آرزوها و به معناى سخاوت و بخشندگى (47) بخشى از انسانيت واقعى انسان را به وجود مى آورد و كسانى كه خود را فيلسوف مى نامند نمى توانند آن را ناديده بگيرند:

(… او بايد محجوب و عفيف (Soph on) باشد و شيفته پول نباشد … بايد سخاوت مند باشد; زيرا خسّت مساوى است با ترجيح دادن پول بر انسانيت و حرّيت. فيلسوف نبايد هيچ چيزى را بر انسانيت و آزادى ترجيح دهد; زيرا كسانى كه فاقد آزادى اند و مستعد فاسد شدن توسط اميال حيوانى هستند نمى توانند فيلسوف باشند).(48) به گفته افلاطون: (انسان بزرگوار كسى است كه آزادى اش را به بندگى و عزّتش را به پستى تبديل نكند).(49) منش انسان است كه او را آزاد يا برده معرفى مى كند و حد وسطى وجود ندارد.(50) انسان آزاد آماده پذيرش انواع وظايف دشوار بوده و آن را يك افتخار تلقى مى كند امّا زمانى كه از وى خواسته شود از بخشى از آزادى اش صرف نظر كند به آن خواست گوش فرا نداده و آن را انجام نمى دهد(51). وقتى كه قرار بود (هومر) به بردگى فروخته شود از او درباره بهترين چيزى كه مناسب حال او است سؤال شد پاسخ داد: (آزادى).(52) ممكن است يك انسان آزاد منش يك برده را داشته باشد(53) ويا يك برده بر انسانى آزادمنش از لحاظ صفات انسانى برترى داشته باشد و تنها اسم برده بر او باشد.(54) شاعر سيه چرده سُحَيم برده (بنو حسحاس) كه در حدود سال 61 ـ 660 از دنيا رفت چنين سروده است:

اگر بنده ام روح آزاد من گواهى است بر سيرت نيك من و گر تيره رويم دلم روشن است.(55) بردگى در برگيرنده پستى اخلاقى كامل است و به همين دليل بردگان تحقير شده ويا مورد ترحّم قرار مى گرفتند. جاحظ با تفكر در باره اين موضوع كه يك انسان نبايد اسرار خود را فاش نمايد تا مبادا برده گردد نسبت به سرنوشت برده ارادى اين گونه اظهار تاسف كرده است:

(كيست در وضعيت بدتر در شرايط نا اميد كننده تر در موقعيت ضعيف تر جز آن كس كه آزاد است; عنان اختيار خودش را به طور مطلق در دست دارد امّا خود را برده وبه ملك ديگرى در مى آورد. بردگى را انتخاب مى كند بدون اين كه اسير شده يا به زور دست گير شده باشد. بردگان از بردگى رنج نمى برند