مفهوم آزادی از دیدگاه مسلمانان نسخه متنی

اصل اساسى بر آزادى استوار مى باشد.(8) در مواردى كه وضعيت يك شخص به طور آشكار محرز و مشخص نبود در باره اين پرسش كه آيا بايد فرض را بر آزادى يا بردگى او گرفت بحث هاى زيادى مطرح بود. نظريه ها متفاوت است اما مطابق قاعده كلى كه به آن استناد شده است به نظر مى رسد كه تمايلى عمومى نسبت به فرض آزادى وجود داشته است.(9) در مواردى كه وضعيت شخصى مجنى عليه مشخص نبود اما وى ادعاى آزادى مى كرد و در مقابل متّهم منكر آزادى وى بود مشكلاتى در دعاوى كيفرى بروز مى كرد. از آن جا كه حل و فصل دعوى تحت تأثير ادعاهاى متعارض قرار داشت مراجعه به فرض اساسى آزادى همه انسان ها حتى از ديدگاه آزادانديشى حقوقى كافى نبود بلكه براى اثبات وضعيت اين شخص به عنوان يك انسان آزاد مى بايست مدرك و دليلى ارائه مى شد.(10) مشكل ديگرى از همين قبيل به عباراتى در قرآن مربوط مى شود كه پيامبر^ با واژه هاى عامّى از قبيل (انسان) يا مانند آن مردم زمان خود را خطاب مى كرد. پرسش اين بود كه آيا بردگان هم در اين گروه جاى مى گيرند به طورى كه هر قانونى كه از اين عبارات اخذ مى شود نسبت به آن ها نيز قابل اجرا باشد يا نه؟ هم چنين اين پرسش مطرح بود كه: آيا تمايزِ ميان انسان هاى آزاد و بردگان بايد در اين موارد اعمال گردد يا فقط در جاهايى كه به طور آشكار اين تمايز نشان داده شده باشد؟ ابن حزم بر طبق اصول كلى اش قاطعانه با اِعمال چنين تمايزاتى در مواردى كه قرآن اصطلاحات خاصّى به كار نبرده مخالف بوده وشديداً آن را ردّ مى كند.(11) در مقابل انديش مند مالكى قرن دهم ابن خويزمنداد اين نظر فقهى كلى را با اين استدلال كه بردگان در اين موارد جاى نمى گيرند رد كرده است.(12) علاوه بر اين مى توان چنين فرض كرد كه بيش تر فقها نگرش آزادمنشانه ترى را برگزيده اند كه مبين ترديدهاى آنان درباره سنّت برده دارى است.(13) به هر حال بايد گفت كه به مسئله آزادى در آثار فقهى ـ حقوقى توجه اندكى شده است. متون فقهى اسلامى بسيار زيادند و تا كنون به طور كامل شناخته نشده اند و بر اثر بررسى بيش تر ممكن است شخص يا نويسنده ديگرى را بيابيم كه علاقه مستمرّ و وافرى را در باره آزادى و جنبه هاى مختلفش نشان داده باشد امّا