بیشترلیست موضوعات سخنى با خواننده مقدمه مترجم ديباچه فصل اول:
طـرح مسئـله فصل سوم:
تعـاريف آزادى فصل چهارم:
ابعاد جامعه شناختى و حقوقى مفهوم آزادى الف ـ برده دارى ب ـ موارد محروميّت از آزادى زندان بيگارى فصل پنجم:
نظريات فلسفى در باره آزادى الف ـ آزادى; مفهومى اخلاقى پ ـ آزادى در تأمّلات متافيزيكى توضیحاتافزودن یادداشت جدید
نيازى به استفاده زيادى از زور نبود.(179) از طرف ديگر فعاليت هاى اقتصادى در سطح روستايى در بين مسلمانان تقريباً در مقياس كوچك انجام مى شد و به منابع نيروى انسانى گسترده اى نياز نداشت. صرف نظر از اين كه اوضاع در دوره هاى معين و بخش هاى خاصى از دنياى اسلام چه بود اسلام آزادى كاركردن وكسب معاش به شيوه دل خواه را به عنوان حق اساسى براى مسلمان آزاد به رسميت مى شناخت و به آن احترام مى گذاشت. 1ـ (خداوند شما را آزاد آفريده است; بنا بر اين [با قبول احسان و بخشش از هر كسى به جز خدا] بنده شخص ديگر نشويد) اين جمله به نقل از ماوردى در كتاب (ادب الدنيا والدين) (قاهره: 1315) ص220 در بين نصايح [امام] على[&] به فرزندش [امام] حسن[&] آمده است. در اين مورد مراجعه كنيد به عبارت ماوردى (در همان مأخذ ص118): (بخشندگى ممكن است انسان آزاد را بنده سازد). هم چنين به كتاب (فى الصداقة والصديق) نوشته ابوحيان توحيدى (قسطنطنيه: 1301) ص175 و به پاورقى 70 از فصل پنجم مراجعه كنيد.2ـ ماوردى همان ص197.3ـ براى مثال آزادى شرط خليفه شدن در اسلام اهل سنت منصوب شدن به (وزارت نمايندگى) ـ نه (وزارت اجرايى) و اداره كردن دفتر رياست ماليات خيريه اى وغيره بود. به (احكام السلطانيه) اثر ماوردى (قاهره:1298) ص26 62 109 مراجعه كنيد. به همين جهت مأمورانى كه قضات وسلاطين به خدمت مى گرفتند مى بايست آزاد باشند. بنگريد به:(صبح الأعشى) نوشته قلقشندى (قاهره: 38 ـ 1331/19 ـ 1913) ج1 ص65. يا مى توان چنين ادعا كرد كه برده اى كه از سوى حاكم به عنوان قاضى انتخاب شده بود به طور خودكار آزاد مى شد. بنگريد به الدورة الغاليه اثر كافياجى انتشارات قاهره مجامع 395.و نيز به احكم السلطانيه اثر ابو يَعْلى (قاهره: 57 ـ 1356/1938) ص4 44