(1)ر.ك: پاورقى صفحه بعد.
(1)در ميان مورخين اختلافى است كه روز عاشوراى سالى كه امام حسين (ع) را شهيد كردند چه روزى بوده است:
برخى انكار كرده اند كه روز دوشنبه باشد. استاد ما مرحوم شعرانى به تفصيل در اين موضوع بحث و از روى حساب دقيق تاريخى و زيجها ثابت كرده روز دوشنبه بوده است. براى اطلاع بيشتر ر.ك: شيخ عباس قمى نفس المهموم ترجمه ابوالحسن شعرانى ص202 (پاورقى).
(1)نفس المهموم ص200.
(1)يعنى اشك و خون چون (نيسان) (ماه ريزش باران) (وحزيران) (موسم جوشش خون و حجامت) است.
(1)كامل الزيارة ص261 ـ 266.
(1)به نقل از: بانوى شجاع زينب كبرى ص142.
(1)لهوف ص85.
(1)نفس المهموم ص213.
(1)ترجمه و شرحى بر اين جمله در صفحات آينده خواهد آمد.
(1)و در پاره اى از نسخه ها (حذام) با ذال و يا(حزام) با زاى نقطه دار است.
(1)به گفته آن شاعر:
ظاهرت چون گور كافر پر حُلَل باطنت قهر خدا عزَّوجل ظاهرت چون بوذر و سلمان بود باطنت همچون ابوسفيان بود از برون طعنه زنى بر بايزيد وز درونت ننگ مى دارد يزيد.
(1)مرحوم استاد شعرانى ـ رضوان اللّه عليه ـ پس از ترجمه اين قسمت به همان گونه كه در بالا آمد مى گويد:
اين غايت جهد ماست در ترجمه اين خطبه بليغ و آن كس كه از كلام و مزاياى آن اندكى داند مى داند كه چنين خطبه اى از زن پرده نشين بلكه از مردان نيز بى نيروى الهى و مدد غيبى متعذر است. كه مى تواند بگويد:
(وهل فيكم الا الصلف…) تا آخر تام المعنى و صحيح اللفظ و موجز و وافى؟ و اگر بلغا صفحات پر كنند مانند اين چند كلمه نتوانند خوى مردم را مجسم نشان دهند چنانكه در آيينه بر فرض آن كه خود فهميده باشند.
(1)چه خواهيد گفت هنگامى كه پيغمبر به شما بگويد: اين چه كارى بود كه كرديد با اين كه شما آخرين امتها بوديد؟ (1)به خاندان و فرزندان وعزيزان من كه برخى به صورت اسيرى درآمده و دسته اى به خون آغشته شدند؟ (1)پاداش من كه خيرخواهى شما را كردم اين نبود كه باخويشان و نزديكانم پس از من اين رفتار ناهنجار را انجام دهيد.
(1)به راستى من مى ترسم كه عذابى بر شما نازل گردد مانند همان عذابى كه قوم (ارم) را هلاك و نابود كرد.
(1)پيران شما بهترين پيران و نسل شما ـ هرگاه نسلى به شمار درآيد ـ نابود و خوار نگردد.