منشاء، آثار، ابعاد و انواع گريه - جوانان و بينش‌هاي ناب نسخه متنی

2- گريه چيست؟

گريه از ويژگي‎هاي انسان‎ها بوده و ره آوردهايي چون افزايش عمر، سلامتي روحي و جسمي، تهي سازي وجود از غبار غم و اندوه، فراهم كردن فضايي روشن از معنويت، سبكبالي و آرامش رواني براي انسان به دنبال خواهد داشت.

امام صادق ـ عليه السّلام ـ، گريه را موهبتي الهي دانسته كه توسط آن رطوبت مغز انسان جدا مي‎شود؛ رطوبت‎هايي كه زمينه‎ساز دردهاي بسياري در وجود آدمي مي‎شود. گريه، افراد را از كوري نجات بخشيده، سلامتي و تندرستي بدن را به همراه مي‎آورد و به دنبال آن، حالت نشاط، سبكبالي و طراوت روحي براي انسان فراهم مي‎سازد.[1]

انديشمندان به هنگام تعريف گريه اين چنين مي‎گويند:

«ريزش اشك از ديدگان انسان، همراه با غم و زاري و گاه با سخن و زمزمه، گريه ناميده مي‎شود».[2]

حضرت امام خميني (ره)، با اشاره به آثار بسيار ارزشمند گريه و ابعاد گوناگون آن، «جلوة روحي رواني اشك» را مورد توجه قرار داده و با اين نگاه نو، گريه را ستوده است.[3]

شكسپير معتقد است:

«انديشه‎ها، رؤياها، آه‎ها، آرزوها و اشك‎ها از ملازمان جداناپذير عشق هستند و عشقي كه با اشك‎هاي چشم شستشو مي‎شود، هميشه پاكيزه و تميز و زيبا خواهد ماند.»[4]

منشاء، آثار، ابعاد و انواع گريه

سرچشمة گريه «عاطفه و احساس» است كه در پي شوق و عشق، شكست و تنگدلي، محروميت و يأس، پيروزي و شادكامي و يا حزن و اندوه از آسمان ديدگان ريزان مي‎شود.[6]

آثار اجتماعي گريه، تلطف و مهرباني، همدلي و هم سويي و شكل‎گيري حالات روحي است و آثار سياسي آن، ادامه دادن راه و حركت محبوب، شركت در حماسة عزيز از دست رفته، تصميم به تقويت آرمان وي و همدلي با افكار و خواسته‎هاي او خواهد بود.

آنگاه كه جلوه اعتقادي اشك را بنگريم به افزايش شور و عشق نسبت به باورهاي آسماني محبوب، تصميم به يكرنگي و هم سويي با عقايد پاك و الهي وي، دريافت پيام‎هاي روشنگر و روشني‎بخش با صفات تابناك و انديشه‎هاي ناب معشوق مي‎توان اشاره كرد. و اين آثار بدان خاطر است كه گريه، مظهر شديدترين حالات احساسي انسان است و چونان سيري در ژرفاي وجود و تهييج تمامي عاطفه، عشق و حس آرمان ‎گرايي است، كه بدين سان خود را ظاهر مي‎كند.

آنگاه كه اشكي حقيقي، از عمق وجود بريزيم، از سرچشمة عاطفه و احساس خود نوعي مهرباني و هم‎سويي اجتماعي، تصميم راسخ در ادامة راه محبوب و شركت در حماسة سياسي معشوق و يكرنگي با عقايد و باورهاي ناب آسماني وي در جلوه‎هاي اعتقادي در وجودمان ايجاد مي‎شود، در اين هنگام سخن امام نيك انديش‎مان (ره) به خوبي لمس مي‎شود كه فرمود:‌

«مسأله، مسأله گريه نيست، مسأله، مسأله تباكي -خود را به شكل گريه كنندگان در آوردن - نيست. ائمه با همان ديد الهي كه داشتند مي‎خواستند كه اين ملتها را با هم بسيج كنند و يكپارچه كنند، از راه‎هاي مختلف، اينها را يكپارچه كنند تا آسب‎پذير نباشند.»[7]

ابعاد مختلف اشك چنان است كه پزشكان آثار جسماني فراواني براي آن بيان كرده‎اند، روان‎شناسان از تأثير مثبت گريه بر روح و روان نكات ارزنده‎اي بازگو نموده‎اند، علماي اخلاق، اشك ديدگان را نشان نورانيت دل و گيرندگي فراوان قلب شمرده‎اند و جامعه شناسان، تسلط سخنرانان را بر گريه و خندة مخاطبان خود،‌ تسلط بر تمامي وجود آنان دانسته‎اند.

«دارون» در كتاب «بيان احساسات و تألّمات در انسان و حيوان» ريزش اشك را براي حيواناتي همچون فيل بيان مي‎كند اما برخي ديگر سخن او را رد كرده، گريه را ويژگي خاص انسان‎ها شمرده‎اند.[8]

آخرين فراز اين بخش را با بيان انواع گريه پي مي‎گيريم. انديشمندان گريه را داراي انواع گوناگوني دانسته‎اند كه برخي از آنها عبارتند از:

گرية شوق، گرية حزن، گرية ضعف و زبوني، گرية پيروزي و سربلندي و گرية دروغين، بي‎شك گرية واقعي و اشك عاشقانه، زبان دل است و فريادي است در سكوت، فريادي كه نشان از ضعف و زبوني نداشته بلكه سخن احساس و نشان نيست ناب آدمي است؛ حقيقتي است كه صائب شيرين سخن، آن را ترجمان خواسته‎هاي دل دانسته، مي‎گويد:

به راستي گرية ما در محافل سوگواري، گرية ضعف و زبوني است يا گرية حزن؟

و يا گرية پيروزي و سربلندي؟

رهبر روشن ضمير انقلاب، حضرت امام خميني (ره)، با روشني انديشة خويش پاسخ اين پرسش را اين چنين بيان مي‎كنند:

«شايد غربزده‎ها به ما مي‎گويند كه ملت گريه ... اگر چنانچه واقعاً بفهمند و بفهمانند كه مسأله چه هست و اين عزاداري براي چه هست و اين گريه براي چه اينقدر ارج پيدا كرده و اجر پيش خدا دارد، آن وقت ما را ملت گريه نمي‎گويند، ما را ملت حماسه مي‎خوانند.[9]

ما بايد به شهيدمان گريه كنيم، فرياد كنيم، مردم را بيدار كنيم ... با اين هياهو، با اين گريه با اين نوحه خواني، با اين شعر خواني، با اين نثر خواني ما مي‎خواهيم اين مكتب را حفظ كنيم، چنانكه تا حالا حفظ شده، بايد اين نكته را هم به مردم گفته بشود، تذكر داده بشود كه آقا قضية روضه خواني قضية اين نيست كه من يك چيزي بگويم و يكي هم گريه كند، قضيه اين است كه با گريه حفظ شده اين -مكتب -.»[10]

آري مكتبي كه داراي دو بعد اثر گذار است؛ از يك سو جلوه‎‎اي عقلاني، منطقي و برهاني دارد و از سوي ديگر جلوه‎اي عاطفي و احساسي، به گونه‎اي كه آموزه‎هاي حركت آفرين تا اعماق جان‎هاي پاك نفوذ مي‎كند و تمامي توان انسان را به خروش و عشق وا مي‎دارد، چنين مكتبي هميشه زنده، پاينده و بالنده خواهد بود.

ويكتور هوگو مي‎گويد:

«خوشبخت آن كسي است كه خدا به او دلي بخشيده كه شايستة‌ عشق و سوز و گداز است. هر كسي اوضاع عالم و قلب انساني را در آيينة دو روي عشق و درد نديده باشد، او هيچ حقيقتي را نديده و از دنيا چيزي نفهميده است.»[11]

[1] . توحيد مفضل، ترجمة علامه ملامحمدباقر مجلسي، ص 62.

[2] . مفردات الفاظ القرآن، ص 58؛ مجمع البحرين، مجلد اول، ص 234؛ فرهنگ بزرگ جامع نوين، ج 1، ص 108.

[3] . سخنان امام خميني در ديدار با جمعي از روحانيون، 29/8/58؛ صحيفة نور، ج 10، ص 218.

[4] . چكيدة انديشه‎ها، ج 1، ص 250.

[5] . استاد محدثي.

[6] . نك: تفسير التبيان، ج 9، ص 436.

[7] . بيانات امام در جمع وعاظ و خطباي مذهبي، 14/8/59؛ صحيفة نور، ج 13، ص 153.

[8] . حماسه حسيني، استاد شهيد مطهري، ج 3، ص 94 و 95.

[9] . صحيفة نور، ج 8، ص 71.

[10] . همان، ج 16، ص 209.

[11] . چكيدة انديشه‎ها، ج 1، ص 250.