نكته ها:
تا منافقان دست به جنگ نزده و توطئه نكرده اند و مثل كافر حربى نشده اند، جهاد با آنان تنها با زبان است. «1» پيامبر صلّى الله عليه وآله پيش از اين آيه، با منافقان رفتارى كريمانه داشت، امّا پس از نزول اين آيه، برخورد حضرت شدّت يافت. «2»پيام ها:
1- جهاد بايد مطابق فرمان و نظر رهبر مسلمانان باشد. «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ» 2- در نظام اسلامى، فرمانده كل قوّا، رهبر است. «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ» 3- اسلام، آيين جهاد و مبارزه با كفر و نفاق است. «جاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ» 4- هم با دشمنانِ آشكار خارجى مبارزه كنيم، «جاهِدِ الْكُفَّارَ»، هم با دشمنانِ پنهانِ داخلى. «وَ الْمُنافِقِينَ» 5- رهبر مسلمانان بايد در برابر استكبار قاطع باشد. «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ»، «وَ اغْلُظْ» 6- با آنكه پيامبر، سرچشمه ى رحمت است، ولى به خاطر كفر و نفاق دشمنان، مأمور به خشونت مى شود. «وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ»(1). تفسير المنار. (2). تفسير في ظلال القرآن.