سير تاريخي حج در قرآن - سیر تاریخی حج در قرآن نسخه متنی

سير تاريخي حج در قرآن

مقدمه

شکي نيست که از نظر آيات مبارک قرآن، کعبه خانه اي کهن و منسوب به حضرت ابراهيم است، اما پرسش اين است که آيا کعبه پيش از حضرت ابراهيم وجود داشته يا نه؟ همه مفسّران شيعه و بيشتر مفسّران اهل سنت بر آنند که کعبه پيش از ابراهيم(عليه السلام) بوده و پيشينه آن، به زمان حضرت آدم، بلکه قبل از آن برمي گردد; چون از سويي ظاهر اطلاق آيه: { إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَکَّةَ مُبارَکاً}(1) اين است که کعبه کهن ترين معبد است و از سوي ديگر همه انبيا براساس آيات 31، 58 و 59 مريم و آيات ديگر نماز و سجده مي گزاردند، پس اگر بگوييم قبله گاه آن ها غير از کعبه بوده، با اطلاق آيه سازگاري نخواهد داشت.(2) و همچنين، اين آيه و آيه پس از آن، در مقام بيان مزاياي خانه خدا است که نخستين مزيّت آن، داشتن پيشينه طولاني و ممتد ذکر شده است; به اين معني که محلّي پيش از کعبه پرستشگاه عمومي مردم نبوده وگرنه اوّليت آن باطل خواهد شد.

دليل ديگر اينکه اين آيه در پاسخ به ايراد يهود در تغيير قبله به سوي کعبه است که اعتراض کردند بيت المقدس سزاوار به استقبال است، چون که قبل از کعبه ساخته شده و قبله گروهي از انبيا بوده است; خداوند بهوسيله نزول اين آيه مبارکه، پاسخ داد: اگر کعبه قبله قرار گرفت، جاي تعجب نيست، چون که نخستين خانه توحيد و با سابقه ترين معبد در زمين است.

همچنان که تاريخ و ساير منابع اسلامي هم دلالت دارند که کعبه نه تنها پيش از بيت المقدس بوده، بلکه از زمان حضرت آدم وجود داشته و در تاريخ آمده است که از زمان هاي قديم، تمام ملل و اقوام هند و فارس و کلدانيان و بودائيان و اعراب، که معتقد به پرستش بودند، به کعبه احترام

1 . آل عمران: 96

2 . آيت الله جوادي آملي، فصلنامه ميقات حج ، ش4، ص55