لطفا منتظر باشید ...
2 . حج در دوران حضرت ابراهيم(عليه السلام)
آن چه که از نظر قرآن امر مسلّم، قطعي و انکار ناپذير مي باشد، وجود حج و احياي آن، در زمان حضرت ابراهيم است و اين مطلب را مي شود از آيات متعددي استفاده کرد که صريح ترين آنها آيه { وَ أَذِّنْ فِي النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلي کُلِّ ضامِر يَأْتِينَ مِنْ کُلِّ فَجّ عَمِيق}(1) مي باشد که حضرت ابراهيم مأمور شد اعلان عمومي کند براي همه انسان ها; چه آن هايي که در آن زمان بودند و چه بعداً مي آيند. از اين رو بعضي از مفسران گفته اند که هرکس در هر زمان به حج مشرّف مي شود درحقيقت لبيک به همان دعوت ابراهيم است; چه اين که در آيه مبارکه يأتوک هست نه يأتوه .(2) چنان که از آيه ديگر هم مطلب فوق استظهار مي شود: { وَ عَهِدْنا إِلي إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطّائِفِينَ وَ الْعاکِفِينَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ} .(3) قدر متيقّن اين آيه مربوط به طواف کنندگان و زائران در زمان حضرت ابراهيم مي باشد. به علاوه از آيه مبارکه: { أَرِنا مَناسِکَنا}(4) هم مي شود وجود اجمالي حج در زمان ابراهيم را اثبات کرد که توضيح آن، در بحث هاي بعد خواهد آمد. پس، وجود حج در زمان ابراهيم، امري است مسلّم و قطعي، اما اين که چگونه انجام مي گرفته و چه مناسکي وجود داشت، دقيقاً مشخص نيست. في الجمله، از بعضي آيات و روايات مي شود برداشت کرد که اعمال زير در آن زمان وجود داشته و جزو مناسک حج بوده است: 1 . طواف: از آيه: { طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطّائِفِينَ}.(5) 2 . سعي: از ظاهر آيه: { إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما}(6) برداشت مي شود که سعي، پيش از اسلام وجود داشته و احتمالاً به زمان ابراهيم بر مي گردد; چون يکي از حکمت هاي وجودِ سعي را همان هفت مرتبه سعي هاجر در ميان کوه صفا و مروه، براي يافتن آب جهت رفع تشنگي اسماعيل دانسته اند. 3 . قرباني: آيات: 102 تا 107 سوره مبارکه صافات، مربوط به ذبح حضرت اسماعيل است. 4 . رمي: از رواياتي که در ذيل آيات مربوط به ذبح اسماعيل نقل شده، استفاده مي شود1 . حج : 27 2 . جرعه اي از بيکران زمزم، ص110 3 . بقره : 125 4 . بقره : 128 5 . حج : 26 6 . بقره : 158
