بحث خود را ابتدا در بُعد عمراني اين مسجد آغاز مي كنيم; زيرا اين مسأله، اصل و اساس ايجاد و پديد آوردن اين مسجد را مي پردازد; ليكن سزا است قبل از ورود در بحث، مقدمه اي را به منظور زمينه پردازي بحث و كاوش، تمهيد كنيم; و آن اين است كه مسجد، نخستين بازده محصول جنبش و خيزش عمراني در روي كره زمين است و نيز اولين حركت عمراني اسلامي در صدر اسلام به شمار مي رود. از آن جمله مسجد الحرام را بايد ياد كرد; چنانكه خداوند متعال فرمود:« إنّ أوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلّذي بِبَكَّةَ مُبارَكاً...»«نخستين خانه اي كه براي مردم بنياد نهاده شد تحقيقاً همان خانه اي است كه در بكّه (يعني همان جايي كه كعبه در آن قرار دارد) به سامان آمده است.»در كتب تاريخ، راجع به نخستين كسي كه كعبه را بنا كرد ـ در اينكه آيا آدم(عليه السلام)، فرشتگان، شيث و يا ديگران بوده اند؟ ـ مطالبي ديده مي شود; اما نزول قرآن كريم در آيات مربوط به بناي كعبه، مبدئي علمي را به ما ارائه مي كند مبني بر اينكه ابراهيم خليل(عليه السلام) پايه هاي خانه خدا (يعني كعبه) را برافراشت; ولي آن را به سامان نرساند; چنانكه خداوند متعال مي فرمايد:« وإذْ يَرْفَعُ إبراهيمُ القَواعِدَ مِنَ البَيْتِ وَ إسماعيلُ...»«و به ياد آور، آنگاه كه ابراهيم و اسماعيل، پايه هاي خانه خدا را برافراشتند...»بنابراين پايه هاي خانه خدا پيش از ابراهيم وجود داشت، و فقط ابراهيم آنها را برافراشت، به اين دليل كه ابراهيم، هاجر و اسماعيل را به سرزمين مكه آورد:« رَبّنا إنّي أسْكَنْتُ مِنْ ذرِّيَّتي بِواد غَيْرِ ذي زَرْع عَنْدَ بَيْتِكَ الْمُحرَّمِ...»«خداوندگارا! فرزند و خانواده ام را در وادي و درّه اي كه فاقد آب و گياه است، در كنار خانه سرشار از حرمت واحترام تو سكني دادم وآنان رادرآن، به جاي گذاردم...»پيدا است كه دراين سرزمين ـ همزمان با اسكان هاجر و اسماعيل ـ خانه اي وجود نداشت و ابراهيم زماني بناي اين خانه را آغاز كرد كه اسماعيل پا به سن جواني گذارد و با ابراهيم در بناي خانه خدا همياري مي كرد.از اينجا به سرعت به سوي مسجدالنبي(صلي الله عليه وآله) جا به جا مي شويم كه چگونه بناي آن آغاز گشت:رسول خدا(صلي الله عليه وآله) با مهاجرت از مكه، وارد مدينه شد و همه ما مي دانيم كه در محله «قبا» فرود آمد، اين جريان در روز دو شنبه اتفاق افتاد.آن حضرت از اين محله، در روز جمعه بيرون رفت، حال آيا اين جمعه، جمعه پس از روز دوشنبه بود و يا اينكه جمعه هفته بعد از محله «قُبا» به راه افتاد؟ در اين باره نمي توان نظر قاطعي را اظهار كرد، ليكن آنچه از نظر ما مهم مي نمايد اين است كه جريان ياد شده آغاز كار مربوط به ورود آن حضرت در مدينه بود كه به صورت موقت و موسمي در محله «قبا» فرود آمد و مسجدي را در آنجا بنياد نهاد.وقتي پيامبر در سوي مدينه از مكه خارج شد و به «طَيْبه طيّبه»; يعني مدينه آمد، بناي مسجد را آغاز كرد. بنا بر اين بناي مسجد «قبا» نخستين حركت عمراني بعد از ورود رسول خدا(صلي الله عليه وآله) در مدينه به شمار است كه از پي آن، «مسجدالنبي» در مدينه بنا شد; البته آنگاه كه اقامت آن حضرت در مدينه منوره استقرار يافت.مي دانيم مسجد نبوي به عنوان «مسجد مادر» و امّ المساجد در مدينه است و مسجد اصل و اساس به شمار مي رود.بايد ديد رسول خدا(صلي الله عليه وآله) محل اين مسجد را چگونه برگزيد. آياتي كه جامعه اهل مدينه را براي ما به تصوير مي كشد در قرآن كريم مي بينيم...
لطفا منتظر باشید ...
