سايرائمه
سيره و برخورد عملى ديگر امامان و رهبران الهى بيانگراستمرار سيره پيامبر و على (ع) بيانگر سيره پيامبر و على[ ع] در برخورد با عقايد و شبهات اربابان اديان مختلف مى باشد.در زمان امام باقر وامام صادق وامام رضا (ع) كه تقريبا محيطى آزاد براى گسترش معارف اسلامى پديد آمده بود وامامان فرصتى را در راه نشر فرهنگ اسلام و تفسير قرآن پيدا كرده بودند افراد گوناگونى را از غير مسلمانان مشاهده مى كنيم كه آزادانه در محضر آنان رفت و آمد مى كردند و به بحث و تحقيق درباره عقيده خود مى پرداختند و سوالات و شبهات خود را با كمال آزادى در آن مجالس مطرح مى كردند و ائمه نيز با متانت واحترام به آنان پاسخ مى گفتند. گاه اين قبيل مناظرات در مدينه و مسجد پيامبر انجام مى گرفت .امام صادق و شاگردانش نه تنها به منع آنان نمى پرداختند كه با كمال خوش روئى به سخنان آنان گوش فرا مى دادند و به مناظره و مباحثه با آنان مى پرداختند.اشخاصى همانندابن ابى العوجاء ابوشاكر ديصانى جاثليق و ... در مجالس ائمه[ ع] حاضر مى شدند وافكارشان را در زمينه خداشناسى نبوت و... بيان مى كردند و درباره قرآن و پيامبراسلام به مناقشه مى پرداختند وائمه[ ع] نيز بدون برانگيختن احساسات و يا طرد آنان به مناقشات آنان پاسخ مى دادند.نمونه اى ازاين برخورداز بان يكى از ملحدان مى شنويم :ابن ابى العوجاء با رفقاى مادى مسلكش در مسجد پيامبر نشسته بودند و درباره شخصيتپيامبر وانكار صانع عالم سخن مى گفتند. مفضل كه از شاگردان امام صادق(ع) بود وقتى سخنان كفرآميز آنان را شنيد برآشفت و فرياد زد : [ اى دشمنان خدا ! خالق و مدبر راانكار مى كنيد؟]!ابن ابى العوجاء كه مفضل را نمى شناخت گفت : 3 از كدام گروهى ؟اگرازاهل كلامى بيا با هم به بحث بنشينيم واگر از ياران جعفر بن محمدى كه او با ما اين گونه سخن مى گويد. گاهى حرفهايى تندتر و كفرآميزترازاينها كه شنيدى در محضر وى مى گوييم ولى او با كمال بردبارى و متانت حرفهاى ما را مى شنود و صبر مى كند تا آنچه را درانديشه داريم بگوييم تا جايى كه كلمه اى باقى نماند و در مدتى كه ما سخن مى گوييم چنان با دقت و حوصله حرفها و دلائل ما را گوش مى دهد كه ما گمان مى كنيم تسليم عقيده ما شده است و پس از آن با ملايمت تمام و مهربانى و با جملاتى كوتاه و پر مغز شروع مى كند به ارائه پاسخ . تواگراز ياران او هستى بسان او با ما سخن بگو 31 . در پرتواين گونه برخوردها بود كه علماى اهل كتاب مشركان و ماديين آن زمان اظهار عجز و ناتوانى مى كردند و خاضعانه سرتسليم فرود مى آوردند و يا حداقل حاضر مى شدند به سخنانى كه نفى باورهاى آنان را در پى داشت گوش فرا دهند.در زمان امام رضا[ ع] مامون عباسى يكى از تشكيل دهندگان اين مجالس مناظره و مباحثه بود. پس ازاجلال نزول امام رضا[ ع] به خراسان مامون به فضل به سهل دستور داد كه علماى اديان مختلف را براى مناظره باامام رضا[ ع] دعوت كند.علماء زيادى ازاهل اديان مختلف در آن جلسه شركت داشتند از جمله : جاثليق ( اسقف نصرانيان ) راس الجالوت (رئيس و عالم يهوديان ) روساى صائبين هر بذاكبر ( عالم و رئيس زرتشتيان ) و برخى ديگراز علماء زرتشتى و متكلمين زبردشت ازاديان مختلف و...امام رضا[ ع] در مجلس مناظره حاضر شدند و هر يك ازافراد مذكور عقايد شبهات و سوالات خود را با كمال آزادى مطرح ساختند و حضرت نيز با كمال آرامش و بااستدلال از كتب خود آنان به آنان پاسخ داد. 32 .اين برخورد منطقى امام رضا[ ع] چنان دراين جمع عالمان و دانشمندان و غيرمسلمانان تاثير گذاشت كه برخى از آنان اسلام آوردند واز مدافعين اسلام شدند.شبلى نعمان اين مقطع تاريخ رااين گونه مى ستايد: [در تاريخ علم كلام چيزى كه زيادى از همه موجب شگفت واعجاب است همانا آزادى و آزاديخواهى دولت عباسيه مى باشد... در دربار عباسيه : مانوى يهودى عيسائى و بالاخره علماى هر فرقه و هر ملت موجود بودند. مجالس مناظره منعقد مى شد و در نهايت آزادى و
بى باكى افكار خود را ظاهر مى ساختند]. 33 . آنچه آورديم نمونه هايى بوداندك از سيره علمى پيامبر[ص] و برخى از ائمه[ ع] در برخورد با آراى مخالف .