از آنچه در معناى تواضع گفته شد, نبايداينگونه برداشت شود كه هرگونه كوچكى را شامل مى شود. بلكه اگراظهار كوچكى به اين حد برسد كه انسان به طمع نان و نام و يا آرزوهاى نفسانى ديگر, دست به گفتار و رفتارى بزند كه شائبه تملق و تمجيد و نابجا و مدح قدرتمندان و زراندوزان داشته باشد, بى شك ,از نظراسلام مذموم و ناپسنداست . پيامبراسلام (ص ) مى فرمايد: احثوالتراب ى وجوه المداحين . [33] به صورت ستايشگران چاپلوس خاك بپاشيد. يا: الا لاتماد حوا واذارايتم المداحين فاحثوا فى وجوههم التراب . [34] هان !از ستايشگران و تملق گويان مباشيد و هرگاه مدح كنندگان را يافتيد به چهره هايشان خاك بريزيد. بنابراين , بين تواضع و تملق تفاوت بسياراست چرا كه تواضع حكايت از رفعت مقام و عظمت روح آدمى دارد و چابلوسى و تملق گوياى روح پست , ضعيف و آلوده به دنيا و مظاهر فريبنده آن است .
تواضع مذموم
اكنون كه مفهوم و حقيقت تواضع را به گونه گذرا مورد بررسى قرارداديم و رابطه آن را به خصلتهايى همچون : ذلت , حلم و تملق بيان داشتيم و دانستيم كه تواضع به معناى صحيح آن عزت آفرين و حركت زاست , اين نكته را نيز يادآور مى شويم كه سفارش تاكيد بر تواضع و فروتنى بدان معنا نيست كه تواضع در همه جا و با همه كس مورد تاييد و تشويق اسلام است , بلكه در مواردى به شدت از آن نهى و مذمت شده است ,از جمله :
1. تواضع در برابر متكبران
در منابع دينى از فروتنى در برابر فردى كه خود را بزرگ مى پندارد و به ديگران به ديده تحقير مى نگرد منع و نهى شده است زيرا اين گونه تواضع , موجب پستى و ذلت مسلمان است علاوه , تواضع در برابرانسان خودبين و متكبر, چه بسا عامل افزايش حالت تكبراو مى گردد و چنين گمان مى كند كه واقعا نيز بزرگ و برتر و لايق تكريم و احترام ديگران است . آنگهى خوددارى از فروتنى در برابر متكبر موجب آن مى گردد كه وى به خود آيد و متنبه شود و دست از كارهاى ناپسندش بردارد واز بند اسارت نفس رهايى يابدازاين روى , نه تنها در برابر چنين انسانى نبايد تواضع كرد, بلكه يكى از مواردى كه تكبر براى مومنان جايز و روا شمرده شده است , تكبر در برابر با متكبران است . پيامبر اكرم (ص ) :مى فرمايد اذا رايتم المتواضعين من امتى فتواضعوالهم , رايتم المتكبرين فتكبروا عليم , فان ذالك لهم مذله و صغار . [35] آن گاه كه به انسانهاى مومن متواضع برخورديد, با آنان تواضع كنيد, ولى اگر به انسانهاى متكبر برخورد نموديد با آنان تكبر ورزيد. زيرااين روش , براى آنان خوارى و حقارت مى آورد.
لطفا منتظر باشید ...
