اندیشه های سیاسی محقق نراقی نسخه متنی

«نيابت امام براى مجتهد عادل، به عمومات ادله ثابت است، چون اجماع است كه جهاد بدون اذن امام(ع) نمى شود. در اين جا از مقتضاى آن بيرون مى رويم و باقى تحت عمومات باقى مى ماند».سخن صاحب جواهر و شيخ انصارى مؤيداتى دارد، چرا كه نه در اخبار و نه در كلمات فقهاى شيعه، سخنى از امام معصوم نيست، بلكه آنچه آمده، امام عادل در برابر امام جائر است. البته مصداق امام عادل در روزگار حضور، امامان معصوم(ع) و يا نايب خاص آنان است، ولى در روزگار غيبت، فقيه داراى شرايط از مصاديق امام عادل به شمار مى آيد. همان گونه كه صاحب جواهر نيز اشاره داشتند با عموم ادله جهاد كه شامل جهاد ابتدايى در هر زمان است، (12) مى توان جواز جهاد ابتدايى را براى فقيه در صورت وجود شرايط تقويت كرد.

به هر حال، اگر پذيرفتيم كه جهاد ابتدايى خاص امام معصوم(ع) است، عموم نيابت را تخصيص مى زنيم و اين كار خدشه اى به عموم نيابت وارد نمى كند، زيرا فقها با برداشتى كه از نصوص در يك فرع فقهى دارند و يا با استناد به دلايل ديگر اگر موردى را از قلمرو نيابت عامه بيرون دانستند، دليلى بر انكار ولايت و نيابت عامه به شمار نمى آيد.

محقق نراقى، و مقدس اردبيلى و... كه بارها به ولايت عامه فقيه تصريح كرده اند، مواردى را به سبب دليل خاص بر اختصاص آنها به امام معصوم(ع) از قلمرو اختيارات فقيه داراى شرايط خارج كرده و يا اصلاً مطرح نكرده اند. همان گونه كه ياد آور شديم نگاه مقدس اردبيلى به جهاد ابتدايى اين چنين بود. آن بزرگوار موارد ديگرى را نيز ويژه امام معصوم(ع) دانسته است:

برخوردها و اجبار برخورد با محاربان و بغات (قيام كنندگان عليه امام مسلمانان) و صدور حكم درباره آنان از اختيارات و وظايف امام معصوم(ع) است. (13)

همچنين وادار كردن مردم به انجام برخى امور خاص، همچون زيارت حرم پيامبر(ص)، و انجام كارهايى كه به مرگ انجام دهنده بينجامد و... از مختصات امام معصوم(ع) است.از نگاه نراقى، نماز جمعه، نماز عيدفطر و قربان، ثبوت رؤيت هلال به حكم حاكم از شؤون امام معصوم است. در برابر او برخى از فقهاى شيعى بر اين باورند: همان گونه كه فقيه داراى شرايط در مسايل ديگر از امام(ع) نيابت دارد، در اين مسايل نيز نيابت دارد. اهميت مسايل ياد شده به ويژه حكم حاكم در رؤيت هلال سبب شد كه بيش تر به آن بپردازيم.