انديشه نيابت و ولايت فقيه ريشه در اعماق منابع روايى و فقهى شيعه دارد. در روزگار حضور كه امامان معصوم(ع) حكومت را در دست نداشتند، عالمان وفقيهان شيعه را به تشكيل دولت در دولت تشويق و شيعيان را در كارهاى حكومتى به آنان ارجاع مى دادند و از مراجعه به حاكمان ستم و كارگزاران آنها باز مى داشتند.
چگونگى طرح ولايت فقيه در روزگار غيبت
ولايت فقيه، در روزگار غيبت، به دو گونه طرح شده است:بسيارى از فقهاى پيشين، همانند: شيخ مفيد، (2) شيخ طوسى، (3) سيد مرتضى و ابى الصلاح حلبى، (4) محقق حلى، (5) علامه حلى، (6) شهيدين، (7) محقق كركى، (8) محقق اردبيلى، (9) و معاصرانش (10) به گونه اى مستقل به اين مقوله نپرداخته اند.اين بزرگواران در ضمن كتاب هاى فقهى به مناسبت هاى گوناگون، هر جا به موضوع ولايت فقيه و اختيارات او در روزگار غيبت مرتبط مى شده، از آن بحث كرده اند.برخى ديگر از فقهاى شيعه، چون ملا احمد نراقى، (12) ميرفتاح حسينى مراغه اى، (13) شيخ انصارى، (14) بحرالعلوم (15) و آقا نجفى اصفهانى (16) و... به گونه اى مستقل، ولايت فقيه و مسايل مربوط به آن را به بحث گذاشته اند.