اهل فن تحقيق و تصحيح متون مى دانند كه : در كار تحقيق مهمترين هدف بايدارائه متن مولف و يا نزديكترين متن به آن باشد. شرح و توضيح و پانوشتها كمال تحقيق است ! ولى ازاوليات آن نيست . كتال وسائل الشيعه كتابى است علمى و محور بحثهاى اجتهادى و مورد مراجعه فقيهان و عالمان و موسسه سعى بليغى به كار گرفت تا بهترينن متن را عرضه كند والبته از كارهاى جنبى و تكميلى نيز غلفت نكرد. خود مرحوم مولف نيز, خود را ملتزم نموده است كه حديث و سند را آنچنان كه يافته عرضه كند و به تصحيح متن و ترميم سند دست نيازد و به آوردن اختلاف نسخه ها بسنده كند و حتى اشاره به آن را نيز درست ندانسته تا كتاب طولانى نشود واين همه را وانهاده به شرح كتاب و يا احاديث .اين شيوه درست تحقيق و تصحيح متون است , كه برخى اين را نيز نفهميده اند و بر مرحوم شيخ , خرده گرفت اند. در مقدمه وسائل تحقيق موسسه دراين باب به تفصيل سخن رفته است (ج 1.93). اگر مرحوم ربانى در شيوه تحقيق روش ديگر برگزيده است هنيئاله , مصححان موسس آن شيوه را نپسنديده اند لذا چنانكه جناب نويسنده گفته اندازاين اجتهاد و خبرويت و توضيح ها و تعليقه هاى مرحوم ربانى نيز بهره نگرفته اند (153 و 137). پس اين زحمت را هم مصححان موسسه نبلعيده اند. بارى روش اين بوده است : دست نزدن به متن مولف , و ننگاشتن پاورقيهاى مفصل واگر روش جزاين مى شد, شرح صاحب وسائل چاپ مى شد و يا تحقيات ديگران و...روش درست اين است كه پس از به دست دادن متن مولف , چنانكه هست , بايد محققان را دراجتهاد و راى آزاد گذاشت و در متن تصرفات من عندى نكرد. حتما تااينحا بر جناب نويسنده بزرگوار نقد, روشن شد كه هيچ كدام از مزاياى تحقيق ربانى بلعيده نشده است . پس بيان جناب ايشان , به چه دليل است واز سر چه انگيزه اى ؟
3.اغلاط چاپ مرحوم آيه الله ربانى :
كاستيها و نارساييها واغلاط چاپ مرحوم ربانى كم نيست . با توجه به اين كارايشان با آن امكانات و شرايطى كه داشتند كارى بزرگ و جدا شگفت آوراست , موسسه هرگز براى موجه جلوه دادن اقدام خود نمى خواست بر نمات يادشده انگشت نهد و نارساييهاى املايى ,اعرابى , نقطه گذارى , مخالف اصلها, مخالف مصدرها وامور ديگرى را كه به آن چاپ راه يافته بود, به رخ بكشدازاين روى , به اشاراتى بسنده كرده بود. ولى چه بايد كرد كه نويسنده مقاله اينك باعث شدند كه به اندكى بپردازيم و به ايشان و كسانى كه هرگززكار نو و جدى را دوست نمى دارند و بگفته آن محقق : نه خود كارى مى كنند و نه از كار ديگران خرسندند, نشان بدهيم كه وسائل به تحقيق ديگر نياز داشت . آن موارداندك متاسفانه جناب نويسنده را به خشم آورده و نوشته اند: مصححان موسسه مدعى شده اند كه در چاپ ربانى خطاهايى رخ داده كه در چاپ موسسه تصحصح شده است و مواردى ذكركرده اند. (153) روشن بود و روشنتر خواهد شد كه ادعا نيست و عين حقيقت است . منقد مدقق نوشته اند: [ غالباموارد ياد شده جزئى و زاپى است . مثل اين كه فرمده اند: در فلان صفحه كتاب حروف جر يعنى:[ عن] از چاپ ربانى ساقط شده است و يا يك كلمه[ لا]افزوده شده است و نظايرراين اشتباهات]. بعيد است كه جناب ايشان نفهمند كه افزون شدن يك كلمه[ لا] كاملا مفهوم جمله را دگرگون مى كند و همان حرف جر بى مقدار[ عن] !اگراز سند بيفتد و يا بر آن اضافه شود كلى دگرگونى در سند به وجود مى آيد. اگراين مطلب را نفهمند,اسفا واندوها واگر مى فهمند و مى نويسند بايداحتمال بدهند كه در بيرون از آن وادى امن تدريس بسيارى نيز هستند كه بفهمند و براى حضرتت ايشان گران تمام شود. آخراين چگونه نقد نويسى است گ اين نكته عجيب و شگفت آور را آيا يك طلبه عادى نيز نمى فهمد؟ مبدل سازى[ لا] جمله رااز نفى به اثبات فهميدنى نيست ؟ و تاثير آن در فتوى روشن نيست ؟ شگفتا! باز هم شگفتا! آيا بااين همه مى شود گفت اين نقداز سرسوز علمى و به انگيزه خدمت بوده است ! اينك با عرض پوزش از فضلاء و روح بلند مرحوم آيه الله ربانى برخى از اختلافات متن چاپى آن مرحوم را با مصادر, واصل متن مولف مى آوريم و مى گذريم : پيش ازارائه اين موارد متذكر مى شويمم كه ما آنچه را كه در نسخه مصنف يافتيم در ستون (تحقيق موسسه ) مى كوريم بدون اين كه به بررسى مطابقت آن با واقع بپردازيم زيرا مراد از تصحيح متون ارائه متن مؤلف يا متنى نزديك به آن است. حال با هم اين موارد را مرور مى كنيم : به اين مقدار, كه نگاهى بود به سه جلد, بسنده مى كنيم و يادآورى مى كنيم كه تحقيق موسسه همه اين موارد را مطابق اصل آورده است . در تمامى اين موارد, نسخه مرحوم ربانى هم بااصل و هم با مصدر مخالف است .امااختلاف تحقيق پيشين با يكى ازاين دو فزونتراز آن است كه اندكى نيز ياد شود لذااين مقدار كافى است (لمن كان له قلب )! جناب نويسنده اينك بنگرند كه در 20 جلد, بويژه جلدهاى پايانى كه وضع ناهنجارتر است ,اگراين همه اشتباه باشد, چاپ ديگرى راالزامى نمى ساخت ؟؟ آنگاه كلام ايشان كه : 153.رخ دادن اين تعداد خطا در 20 جلد و سائل طبيعى و عادى است . چه توجيهى دارد؟ واينك كه مصححان موسسه اين همه اغلاط رااز كتاب زدوده اند و تمام آن را با متن واصل مصادر,به دقت , مقابه كرده اند وبه اين چاپ دست زده اند, كارشان درست است يا بيان جناب نويسنده كه مى گويد: [حرف من اين است كه اين مقدار كارى كه موسسه روى آن انجام داده ايجاب تجديد چاپ آن را نمى كرده است]. (136) نه برادر بزرگوار! همه مى دانند حتى طلبه هاى عادى , فضلا عن غير عادى , كه ايجاب مى كرده است . ف ( ارجع البصر كرتين) .
لطفا منتظر باشید ...
