سیمای آموزشی تربیتی مدرسه آقا حسین و آقا جمال خوانساری نسخه متنی

اين تحليل در آن روزگار از بحثها و تحليلهاى مهم سياسى به شمار مى آمد.42

شركت در همايش هاى علمى: حوزه در دوره صفويه نشستهاى بسيارى براى بررسى مسائل علمى و حل مشكلات مذهبى مردم داشته است. در اين گردهماييها مسائل اجتماعى تاريخى ادبى و… مورد بررسى قرار مى گرفته و بهره هاى ماندگارى را به جامعه ارزانى مى داشته است. شاگردان آقا حسين در بسيارى از اين انجمن ها شركت داشته و به سهم خود در گشايش تنگناها همراهى كرده اند از جمله:

1. در زمان شاه سليمان صفوى شيخ على خان زنگنه جلسه اى براى بررسى مسأله نماز جمعه تشكيل داد.علماى بسيار در آن شركت جستند و گروهى نيز با فرستادن رساله ديدگاه خود را در واجب يا حرام بودن آن بيان داشتند. آقا جمال خوانسارى در اين باره رساله اى در واجب نبودن عينى نماز جمعه نوشت.43

2. كتاب (كشف الغمه) اثر ابى الحسن على بن عيسى اربلى از كتابهاى ارزنده تاريخى سده هفتم است نويسنده پس از به پايان بردن آن در سال 678 به تصحيح و اتقان آن پرداخت و آن را بر دوازده نفر از بزرگان علما و حديث شناسان بغداد خواند. اين افراد كه شمارى همه كتاب و شمارى بخشى از آن را شنيدند آنچه به نظرشان درست آمد مهر تأييد نهادند و نوشته ها در طى نشستهاى گوناگون تصحيح شد و گردآورنده در 24 رمضان 691 به نگارش نهايى آن دست زد.44 در زمان آقا جمال براى بزرگداشت صاحب اين اثر و نيز تصحيح و نشر بهتر آن جلسه اى در مشهد با شركت گروهى از انديشه وران تشكيل شد از جمله برگزاركنندگان اين مجلس آقا جمال خوانسارى بود. مولانا محمد سراب تنكابنى و مير محمد زمان و محمد مشهدى و محمد جعفر رضوى و… از ديگر دست اندركاران آن انجمن بودند.45

3. از نشستهاى فرهنگى آن دوره بزرگداشت علامه محمد بن على اردبيلى به سبب نگارش كتاب پرمايه جامع الرواة بود. در اين گردهمايى بيش

از سى نفر از علماى سرشناس شركت كردند. مؤلف درخواست كرد براى خجستگى اين اثر رجالى و تأييد آن علما با نوشته خود مقدمه آن را بياغازند. آقا جمال و آقا رضى خوانسارى علامه مجلسى محمّد سراب تنكابنى ميرزا رحيم و سيد علاءالدين گلستانه از كسانى بودند كه در جلسه بزرگداشت نويسنده جامع الرواة شركت جستند.46

4. زاد روز ولادت اميرمؤمنان(ع) از ديرباز در ميان مسلمانان مورد اختلاف بوده است. شمارى آن را روز هفت شعبان و گروهى هفتم ذيحجه و برخى 14 رمضان و بسيارى نيز روز 13 رجب مى دانستند. منشأ اين اختلاف گزارشهاى گوناگون تاريخى بوده است. براى تعيين درست روز ولادت آن حضرت و همداستانى اُمت در بزرگداشت مولاى متقيان انجمنى از علماى بزرگ و تاريخ آشنا از جمله آقا جمال خوانسارى تشكيل شد. پس از گفت وگوهاى بسيار نظر بيش تر عالمان شركت كننده بر اين شد كه روز ولادت آن سرور 13 رجب است. اين نظر به مردم اعلان و عيد رسمى شمرده شد.

خاتون آبادى در اين باره چنين گزارش مى دهد:

(پادشاه فرمود تا ايشك آقاسى باشى همه علما و مدرسين و متوسطين را اجتماع فرمود در خانه ميرزا باقر صدر خاصه و بعد از منازعات آقا جمال و مير محمد باقر… و قريب هشتاد نفر ترجيح دادند كه روز ولادت آن حضرت سيزدهم رجب است. شيخ الاسلام و پسرش مير محمد حسين و دامادش ملاعبدالكريم هفتم شعبان را روز ولادت آن حضرت گمان كردند و هر كس اعتقاد خود را نوشته محصل امر مزبور را به نظر اشرف رسانيد. و اين مجمع در شنبه يازدهم شهر رجب منعقد شد و پادشاه والاجاه ترجيح مجمع عليه داده را عيد قرار داد….)47

ادبيات و هنر در خدمت پيام: هنر و ادبيات در حوزه خوانساريها جايگاهى بس والا داشت. ادبياتى كه متعهد بود و هدف دار و بسان مشعلى براى روشن كردن راه و بيدار كردن انديشه هاى خفته و برانگيختن احساسات پاك از آن استفاده مى شد و با اغواگريها و هوسها مبارزه مى كرد. آقا حسين اديب بود و اهل قلم به دو زبان: عربى و پارسى مى نگاشت و شعر روان و زيبا مى سرود.48 او در پى آن بود كه شعر رسا و حماسى شيعى ميدان يابد و سروده هاى حكيمانه و لطيف چكامه سرايانى چونان كميت اسدى سيد حميرى و دعبل خزاعى در جامعه نشر يابد و حكمت و دانش اهل بيت بر بالهاى سروده ها دوباره به همه جا سفر كند و زبان طلاب به جاى سخنان سرايندگان جاهلى به سروده هاى حميرى و دعبل مترنم گردد و فرهنگ آموزشى حوزه ها دگرگون شود. در اين جهت آقا حسين به نشر ادبيات شاعران پرآوازه شيعى دست يازيد و نخستين كسى كه قصيده عينيه سيد اسماعيل حميرى در دفاع از خاندان على(ع) را شرح كرد او بود.49 پس از وى شاگرد دانشمند و اديبش ميرزا على خان گلپايگانى شرحى ديگر از آن قصيده به زبان شيواى فارسى نوشت.50 پس از آن عالمان ديگر به شرح چكامه هاى شاعران شيعى روى آورند.