افغانستان - حوزه در صحنه سیاست و اجتماع نسخه متنی

افغانستان

بريتانيا ، در دوجنگ: 1830 - 1840 ، سعى كرد براى حفظ منافع خود در آسياى ميانه و نيز تأمين امنيت هند ، افغانستان را اشغال كند و سران قبائل افغان را به اطاعت خود در آورد . بدين مقصود ، لشكر عظيمى ، در حدود شصت هزار نفر هندى و انگليسى به آن ديار اعزام داشت .

علماى بزرگ شيعه و سنى ، مردم را بسيج كردند و در سال 1257 ه . ق . در نبردى قهرمانه ، ارتش بيگانه را شكست دادند و بيش از شانزده هزار نفر از آنان را به هلاكت رسانيدند .

* از جمله عالمان شجاع و مجاهد ، ملا عبداللّه قندهارى ، فرزند ملا نجم الدين مرجع بزرگ شيعيان در افغانستان ، بود .

وى ، علوم دينى ، تا مرحله اجتهاد را نزد پدر خود فرا گرفت . در سال 1255 ه . ق . كه انگليسيها قندهار را اشغال كردند او در قندهار بود . ملا عبداللّه مبارزات تبليغى ، فرهنگى

گسترده‏اى عليه اشغالگران آغاز كرد .

او ، در مجالس دينى به مردم درس غيرت و شجاعت و جهاد مى آموخت و آنان را براى نبرد با دشمن آماده مى كرد .

ملا عبداللّه ، سه سال پس از اشغال قندهار ، به كابل رفت و زمينه هايى را كه موجب تسلط دشمن شده بود ، شناسايى كرد .

اختلاف فرق شيعه و سنى و مبارزات مرگبار و خانمان برانداز طوايف مختلف مسلمان و جنگ مذاهب ، از عوامل عمده پراكندگى جمع مسلمان در برابر دشمن بود . او ، با جلسات گوناگون با مردم و رهبران قبائل و مذاهب شيعه و سنّى ، خطر اصلى را گوشزد كرد و آنان را به وحدت و برادرى فرا خواند . اخلاص ملا عبداللّه و و پايدارى او در راهى كه انتخاب كرده بود ،

مؤثر افتاد و وحدت نظر در ميان شيعه و سنى ايجاد گرديد . سرانجام ، در سال 1257 ه . ق . مسلمانان جلال آباد و كابل ، به سركردگى سردار محمد اكبر خان عليه انگليسيها قيام كردند و هزاران نفر از افراد دشمن را به خاك افكندند .106 در سال 1270 ه . ق . كه امير دوست محمد خان ، پادشاه افغانستان ، با انگليسيها صلح نمود ، تبعيد ملا عبداللّه از ديار خويش ، يكى از شرائط تحميلى آنان بود .

ملا عبداللّه ، در سال 1271 ه . ق . به مشهد تبعيد گرديد . او ، در تبعيد گاه نيز ، از فعاليت دست نشست و در راه وحدت مسلمانان به شهرهاى ايران و حجاز مسافرت كرد . سرانجام ، در سال 1312 ه . ق . به جوار حق شتافت . بعد از آن نيز ، مهمترين مبارزات ضد استعمارى و ضد استبدادى در افغانستان ، به رهبرى علماء انجام گرفته است و علماى شيعه ، هميشه جلودار حركتهاى مردمى اند . نهضت روحانيت جوان در آن ديار ، قديمى‏ترين تشكيلات ضد استعمارى و ضد استبدادى بوده كه به دست دست پروردگان سيد جمال الدين پى افكنده شده است .107

اندونزى

تاريخ شيعه در اندونزى ، با ورود اولين دعوتگران به اسلام به آن ديار ، آغاز مى شود . فرزندان پيامبر و پيروان اهل بيت ، رانده از جور و ستم عباسيان از اولين كسانى بودند ، كه در اوائل قرن چهارم

هجرى به اندونزى پا نهادند و پرچم اسلام و تشيع را در جنوب شرقى آسيا برافراشتند .

از همان تاريخ ، مردم با ياد اهل بيت خو گرفتند و در ايّام عزاى امامان ، بويژه ماه محرم و صفر ، سوگوارند . با ورود استعمار در سال 1592 م . شيعيان اولين كسانى بودند كه در برابر استعمار هلند مقاومت كردند و در اين راه مجاهدتها و ايثارها نمودند . علماى بزرگ ، مردم را به مخالفت فرا خواندند و خود پيشاپيش ديگران در صف مجاهدان قرار گرفتند . اين مبارزات ، تا استيلاى كامل هلند بر سرزمين اندونزى ادامه داشت و در طى سه قرن و نيم ، جامعه شيعه و روحانيت آن ، ضربات سختى را تحمل نمود . ميراث شيعه و كتابخانه‏هاى عظيم آن به تاراج رفت و علماى بزرگى شيعه از ديار خويش رانده شدند . شديدترين ضربات در سال 1642 ميلادى بود كه هلند ، با حمله‏اى گسترده به حيات اجتماعى و قدرت سياسى شيعيان خاتمه داد و ارتباط آنان را با دنياى اسلام و مراكز تشيع قطع كرد و زيارت كربلا و كاظمين و سامرا و نجف ممنوع گرديد .108

بعد از سال 1900 ميلادى ، طى جنگهاى هلند و ژاپن ، جامعه مسلمانان توانست نفسى تازه كند . قيام سيد جمال الدين‏ اسدآبادى 109 و پديد آمدن شرائط جديد جهانى موجب شد كه روحى تازه در كالبدها دميده شود . جامعه شيعه ، رهى به ‏روشنايى جست و دوباره براى دستيابى به اهداف خود آغاز به كار كرد .

شيعيان اندونزى ، از علماى اسلامى دعوت به عمل آوردند و عالمانى چون: سيد محمد بن عقيل مؤلف كتاب « نصايح الكافيه » سيد محمد بن احمد المحضار ، على بن شهاب ، ابوالمرتضى و سيد بن حسين بن سهل به فعاليتهاى وسيع دينى و سياسى پرداختند . مجلات دينى و سياسى رونق گرفت و فعاليتهاى ضد استعمارى در همه جا گسترش يافت .

رهبران مذهبى سعى كردند با مراكز اسلامى ارتباط برقرار كنند و خود را با ديگر مبارزان اسلامى پيوند دهند .

در نتيجه ، با بزرگان اسلام ، در آستانه ، عراق ، مصر ، شام و . . . باب مراوده گشودند . سيدبن حسين بن سهل ، بدين منظور به آستانه مسافرت كرد .

اين حركات فرهنگى از چشم استعمارگران هلندى مخفى نماند . با اوج‏گيرى مبارزه و بالا رفتن آگاهى سياسى و اجتماعى مردم ، خشم متجاوزان برانگيخته شد . بسيارى از رزمندگان دستگير و روانه‏هاى زندان شدند . كتابخانه عالمان را به آتش كشيدند و بزرگان را تبعيد كردند و . . . بالآخره مقاومت جبهه حق ، پيروز شد و متجاوزان رانده شدند .

از خاندان مذهبى شيعه و مؤثر در نشر اسلام و مبارزه با استعمار در آن ديار خاندان آل شهاب ، آل يحيى ، آل محضار ، ال حداد ، آل سقاف بودند .

* سيد محمد بن عقيل ، از بزرگان آل يحيى از عالمانى بود اصلاحگر و دردمند .

او ، علوم دينى را در حضرموت در نزد پدر و سيد ابى بكر بن شهاب آموخت و در جوانى رخت به اندونزى و سنگاپور كشيد .

اين عالم شجاع ، در آن ديار استعمارزده ، به نشر مذهب پرداخت و مردم را به بازگشت به اسلام اصيل و شناخت پيام اهل بيت فرار مى خواند .

به نوشته مرحوم سيد محسن امين:

« و قد احدث السيد محمد بن عقيل ثوره فكريه جديده ، فقد صدع بالدعوه الى المذهب الشيعى جهاراً؛ فى الوقت الذى كانت فيه هو لندا تحارب هذه العقيده » 110

سيد محمد بن عقيل ، نهضت فرهنگى نوينى را آغاز كرد و به هنگام مبارزه استعمار هلند با نشر افكار شيعى ، آشكارا به گسترش مذهب اهل بيت اقدام مى ورزيد . ابن عقيل ، به هنگام جنگ جهانى اول ، به تأسيس مجلس شوراى اسلامى دست زد و براى اجراى احكام و حدود اسلامى در آن سرزمين كوششها كرد . صاحب « نصايح الكافيه » ، براى ترويج اسلام و معرفى تشيع و آگاه كردن مردم ، به سرزمينهاى مختلف سفر نمود .