لطفا منتظر باشید ...
خداى متعال، طبق اين آيه شريفه، خانه كعبه را نظير و شبيه عرش خود قرار داده است، كه فرشتگان به دور آن طواف مى كنند. چون اين خانه مانند عرش است، پس طواف كنندگان آن نيز همچون طواف كنندگان پيرامون عرش اند و به مانند فرشته مى باشند، با اين تفاوت كه حمد و ثناى ما (طواف كنندگان كعبه) عظيم تر از حد و ثناى فرشتگان حول العرش است.
البته محيى الدين جهت و سببِ عظيم تر بودن حمد و ثناى انسان بر حمد و ثناى ملائكه را بيان نكرده و تنها به سخن بسنده مى كند كه: «هر طواف كننده اى به اين مقام نمى رسد». از اين كلام وى فهميده مى شود كه هر طواف كننده اى مراد نبوده، بلكه اولياء الله و عرفاى بالله چنين اند.
نيابت در حمد و ثنا
ابن عربى، حمد و ثناى علماى بالله را حمد و ثنايى خاص و منحصر به آن ها دانسته و مى گويد: چون خداوند خود را تسبيح و تقديس و تحميد فرموده، علماى بالله نيز كه اهل الله اند، خداوند را آنگونه كه خودش گفته، تسبيح و تنزيه مى كنند; يعنى به نيابت از خدا، كلمات الهى را به زبان، بلكه به تمام اجزاى وجود، جارى و سارى مى كنند.
حمد و ثناى نيابتى غير از حمد و ثناى استقلالى است. آنكه به ميل خود و از طرف خود حمد و ثنا مى گويد، به اندازه توان و استعداد و شأن خود انجام وظيفه مى كند، اما
(1)1 ـ الفتوحات المكيه، چاپ قاهره، ج10، باب72 فصل5 ، ص49
(2)2 ـ بقره : 125
(3)3 ـ باب 72 فصل5 ، ح10
(4)4 ـ همان، فصل 6
آنكه كلمات الهى را به نيابت از حضرت حق، با تمام اجزاى وجود ادا مى كند، فراخور شأن ربوبى حمد و ثنا مى گويد; زيرا خودى در ميان نيست بلكه:
همه از دست شد و او شده است
أنا و أنت و هو هو شده است
أنا و أنت و هو هو شده است
أنا و أنت و هو هو شده است
در پسِ آيينه طوطى صفتم داشته اند
آنچه استاد ازل گفت: بگو، مى گويم
آنچه استاد ازل گفت: بگو، مى گويم
آنچه استاد ازل گفت: بگو، مى گويم
وجوه تشابه كعبه و قلب انسانى
1 ـ قلب ولى الله، بيت الهىابن عربى قلب انسان مؤمن را خانه خدا دانسته، مى گويد خداوند دو خانه دارد: خانه اى در بيرون و خانه اى در درون. خانه بيرونى، كعبه است و خانه درونى، دل.
اين سخن او، برگرفته از آيه قرآن و حديثى از نبى گرامى(صلى الله عليه وآله) است:
} وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ{ .
«و بدانيد كه خداوند، به يقين ميان آدمى و قلب او در گردش است.»
در حديث قدسى نيز آمده است كه خداوند فرمود:
«لا يَسَعُني أَرْضي وَ لا سَمائي وَ لكِنْ يَسَعُني قَلْبُ عَبْدِي الْمُؤْمِن».
«زمين و آسمان گنجايش مرا ندارند، ولى دل بنده مؤمنم گنجايش مرا دارد.»
محيى الدين مى گويد: از اين كلام الهى كه قلب بنده اش را بيت كريم و حرم عظيم خويش قرار داده، استفاده مى شود كه قلب مؤمن اشرف و برتر از كعبه است.
آنگاه مى گويد: هر كدام از خانه ها، طواف كننده هاى خاص خود را دارند; طواف كنندگان بيت ظاهر و خارجى كه كعبه است، مردم اند و بيت باطن و درونى را، كه قلب است، خواطر انسان طائف اند. آنچه بر دل انسان خطور مى كند، در واقع به دور دلش مى گردد و دل را طواف مى كند. همانگونه كه مردم پيرامون خانه كعبه مى گردند. خواطر
(1)1 ـ انفال : 24
(2)2 ـ بحار الانوار، چاپ بيروت ج 55 ص 39 روايت 61 ; عوالي اللآلي، ج4، ص7
(3)3 ـ فتوحات، باب 72، فصل 7
نيز همانند مردم چند گونه اند; همانطور كه بعضى از مردم مقام خانه را درك كرده،عظمت آن را مى فهمند و احترامش را به جاى مى آورند ولى بعضى از اين توفيق بى بهره اند و در حال غفلت طواف مى كنند و روشن است كه اين طواف مذموم و آن طواف ممدوح است، خواطر نيز بعضى ممدوح و بعضى مذموم اند. در هر صورت، خداوند با توجه به كرم و رحمت بى منتهايش، هر دو را مى پذيرد. در اينجا نيز از خواطر مذموم مى گذرد و عفو مى كند.
وى در فصلى ديگر از كتابش، وجه تمايز و تشابهِ قلب بنده مؤمن را با كعبه، به «الله» و «الرحمن» تشبيه كرده است. همانگونه كه الله و الرحمن دو اسم بزرگ الهى اند، قلب و كعبه نيز دو خانه گرامىِ خدايند. سپس به اين آيه شريفه استناد مى كند كه فرمود:
