دانش نامه امیر المؤمنین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ جلد 5

در گزارش سيف بن عمر آمده است كه: «پنج هزار نفر از لشكر
جمل كشته شدند» كه البته او معمولاً اخبار دروغ و يا خبرهاى ساخته
خود را گزارش مى‏كند.

آنچه گزارش شده كه: «تعداد كشته‏هاى لشكر جمل، ده هزار نفر
بود»، گرچه در مصادر تاريخى فراوانى نيامده، ولى با خبر امام على عليه السلام
درباره تعداد كشتگان آنها تأييد مى‏شود.

هنگامى كه خبر شورش عايشه به على عليه السلام رسيد، فرمود: «به خدا
سوگند، مى‏دانم آن زن شتر سوار، گِرِهى نگشايد و از گردنه‏اى نگذرد و
به منزلى فرود نيايد، مگر به سوى گناه، تا خود و كسانى را كه به همراه
اويند، در مَهلكه‏اى قرار دهد كه يكْ سومِ آنان كشته شود، ¹ يك سوم آنان فرار كند و يك سوم بازگردد» و از آن‏جا كه
تعداد سپاه جملْ سى هزار نفر بود، ² تعداد كشته‏هاى آنان بايد ده هزار نفر باشد.

شيخ مفيد در كتاب الجمل آورده است كه مجموع كشته‏ها[ى دو
سپاه [به 25 هزار نفر رسيد و اگر از اين رقم، پنج هزار نفرى را كه در
سپاه امام عليه السلام كشته شدند، كم كنيم، بيست هزار نفر خواهند ماند و اين،
تأييد كننده متونى است كه تعداد كشته‏هاى سپاه جمل را بيست هزار
نفر مى‏دانند.

شيخ مفيد، سپس مى‏گويد:

عبد اللّه‏ بن زبير، در روايتى شاذ، گزارش كرده كه تعداد سپاه آنها [در جمل]،
پانزده هزار نفر بود. گفته‏اند: «شايد سخن فرزند زبير، صحيح‏تر باشد»؛ ولى
اين، روايتى نادرست است؛ زيرا با تمام آنچه اهل علم گفته‏اند، فاصله دارد.
³

سخن اُمّ اَفعى با عايشه كه در عيون الأخبار آمده، اين سخن را تأييد
مى‏كند، گذشته از آن كه برخى مصادر، دلالت دارند كه مجموع
كشته‏هاى دو سپاه، سى هزار

1 -  الإرشاد:
1/246.

2 - ر . ك: ص 77 (تعداد شركت كنندگان در
نبرد).

3 - الجمل: 419.