ساير اقوال - پژوهشی در اسباب نزول آیه اکمال دین نسخه متنی

ساير اقوال

در نقل ساير اقوال و احاديث صحيح مربوط به آن در نزد اهل سنت كلام را طولانى نمى كنيم و به اختصار از آنها ياد مى كنيم:

قول يكم:

1ـ در «صحيح بخارى» چنين آمده است:

از سعيد بن جبير شنيدم كه گفت: اهل كوفه درباره آيه اى اختلاف پيدا كردند، من نزد ابن عباس رفتم و از او در اين باره پرسيدم، وى گفت: اين آيه: ومن يقتل مؤمناً متعمدا فجزائه جهنم[نساء93] آخرين آيه اى است كه بر پيامبر نازل گرديد و از اين رو نسخ نشده است.39

2ـ همچنين در «صحيح بخارى» آمده است:

…از سعيد بن جبير نقل شده است كه گفت: اهل كوفه در باب قتل مؤمن اختلاف نظر پيدا كردند، من به سوى ابن عباس رهسپار شدم، وى گفت: اين آيه از آخرين آيات نازل شده و غير منسوخ است.40

3ـ در «درّالمنثور »چنين آمده است:

عبد بن حميد و بخارى و مسلم و ابوداود و سنايى و ابن جرير و طبرانى از طريق سعيد بن جبير نقل كرده اند كه گفت: اهل كوفه در قتل مؤمن اختلاف كردند. من نزد ابن عباس رفتم، او گفت: اين آخرين آيه اى است كه نازل شده و نسخ نشده است.

احمد و سعيد بن منصور و سنايى و ابن ماجه و عبدبن حميد و ابن جرير و ابن منذر و ابن ابى حاتم و نحاس در«ناسخ» و طبرانى از طريق سالم بن ابى الجعد از ابن عباس نقل كرده اند كه گفت: اين آيه از آخرين آياتى است كه نازل گرديد و نسخ شد تا آنكه رسول خدا ـ صلى الله عليه وسلم ـ از دنيا رفت و پس از او ديگر وحى قطع گرديد، گفت: اگر(قايل) توبه كند و ايمان بياورد و كار نيكو كند و هدايت يابد چه مى گويى؟ گفت: چنين كسى را توبه چه سود؟41

4ـ در«المجموع فى شرح المهذب» آمده است:

در «صحيح بخارى» درباره اين آيه ومن يقتل مؤمناً متعمداً فجزائه جهنم خالداً فيها آمده است كه: آخرين آيه اى است كه بر پيامبر فرستاده شده و چيزى آن را نسخ نكرده است. مسلم و نسايى نيز از طريق شعبة همين گونه روايت كرده اند. ابوداود از احمدبن حنبل به سندش از سعيد بن جبير و او از ابن عباس درباره اين آيه روايت كرده است كه گفت: چيزى آن را نسخ نكرده است.42

اگر بپذيريم كه مقصود ابن عباس اين است كه اين آيه آخرين آيه نازل شده است، اين مطلب نه از ابن عباس و نه از غير او قابل قبول نيست، زيرا معناى آن اين است كه تحريم قتل مؤمن تشريع اضافه اى است كه پس از نزول آيه اكمال دين واقع شده است.

قول دوم:

1ـ در «مستدرك »حاكم آمده است:

…از يوسف بن مهران، او از ابن عباس ـ رضى الله عنه ـ و وى از اُبى بن كعب ـ رضى الله عنه ـ نقل است كه گفت: آخرين آيه قرآن كه بر پيامبر فرود آمد اين است: لقد جاءكم رسول من انفسكم عزيز عليه ما عنتم حريص عليكم بالمؤمنين رئوف رحيم: حديث شعبة از يونس بن عبيد بر معيار هر دو شيخ يعنى بخارى و مسلم صحيح است و آنان اين را نقل نكرده اند.43

آيات اشاره شده در نقل بالا، دو آيه 128و 129 از سوره توبه است.