نگارش هاى نو - اسناد نهج البلاغه نسخه متنی

نگارش هاى نو

در سال هاى اخير كتاب هاى گوناگونى درباره اسناد نهج البلاغه به چاپ رسيده است، ولى معمولاً بر تحقيقات گروه دوم متكى بوده و گونه نگرش جديدى تجربه شده است، نه آن كه تحقيق جديدى عرضه شده باشد. از اين گروه مى توان كتاب هاى زير را بر شمرد:

1 - 3. مصادر نهج البلاغه، عبداللَّه نعمه، لبنان/ 1392 هجرى، 335 صفحه. مؤلف محترم در قسمت دوم كتاب "صفحه 129 تا آخر" استناد 180 خطبه، 60 نامه و 320 حكمت را روشن ساخته است. ايشان مصدر كلمات را با نام دقيق كلمات و ذكر شماره جلد و صفحه معرفى كرده است.

2 - 3. بحثى كوتاه پيرامون مدارك نهج البلاغه، رضا استادى، 1354 شمسى، 140 صفحه. مؤلف مصدر 70 خطبه، 40 نامه و 120 حكمت را از كتاب هاى گروه دوم برگزيده و به فارسى زبانان معرفى كرده است. سعى ايشان آن بوده كه تنها مصادر مقدم بر سيد رضى را معرفى كند.

3 - 3. پژوهشى در اسناد و مدارك نهج البلاغه، محمدمهدى جعفرى، چاپ اول، انتشارات قلم، 1356 شمسى. نويسنده محترم با استفاده از كتاب هاى گروه دوم، نوشته اى جديد و خوب را به مخاطبان فارسى زبان ارائه داده است.

4 - 3. تمام نهج البلاغه، سيد صادق موسوى، چاپ دوم، 1418 هجرى، 1070 صفحه. مؤلف تلاش كرده است تا متن كامل خطبه ها و نامه هاى امام على "ع" را به صورت پيوسته نقل و قراين موجود را در متن اصلى حفظ كند. روش مؤلف با روش سيد رضى كه به تقطيع سخنان امام پرداخته و به انتخاب اجزاى بلاغى آن اهتمام داشته است، مغاير است. در اين اثر، اجزاى هر خطبه كه در مصادر مختلف نقل شده اند نيز معلوم و معرفى شده است. اين تحقيق، اگر چه كاستى هايى دارد، بسيار ارزشمند است.

5 - 3. اسناد و مدارك نهج البلاغه، مؤسسه تحقيقاتى اميرالمؤمنين "محمد دشتى"، چاپ دوم، قم/ 1378 شمسى، 730 صفحه. اين كتاب مجموع مصادرى است كه دركتاب هاى مختلف به عنوان مصدر هر خطبه و نامه معرفى شده است. علاوه بر آن ظاهراً شامل بعضى مصادر جديد نيز هست، ولى متأسفانه به سبب وجود پاره اى اشكالات در آن، استفاده كامل از آن مشكل است. [ اشكال اساسى در تنظيم اين مجموعه آن است كه در پى اغراق و زياده نمايى در مصادر نهج البلاغه است. براى بعضى از سخنان و كلمات، بيش از 100 مصدر معرفى شده كه بيش از 80% آن ها نادرست هستند. "ر.ك: نهج البلاغه، حكمت 57 و حكمت 216 كه به ترتيب 105 و 109 مصدر دارند و اكثر آن ها خطا است." همچنين به صرف وجود يك كلمه يا جمله از يك خطبه بلند، آن كتاب را به عنوان مصدر معرفى كرده است. علاوه بر آن كتاب هايى كه 800 سال پس از نهج البلاغه نوشته شده و يا متن خود را از نهج البلاغه نقل كرده و يا شرح و نسخه خطى آن هستند نيز عنوان مدارك نهج البلاغه را دارند. ]

6 - 3. روات و محدثين نهج البلاغه، مؤسسه تحقيقاتى اميرالمؤمنين، 1378 شمسى، 2 جلد، 1840 صفحه، اين كتاب مى توانست مهم ترين كتاب در مستندسازى نهج البلاغه باشد، ولى اشكال كتاب پيشين بر اين كتاب نيز وارد است.

آيت اللَّه حسن زاده آملى نيز به اين امر همت گمارده و حدود دو سوم مدارك سخنان حضرت على "ع" را به دست آورده است؛ [ ر.ك: حسن زاده آملى، حسن، انسان كامل در نهج البلاغه، ص 36. ] ولى اين مجموعه تاكنون منتشر نشده است. همچنين 'بنياد نهج البلاغه' در پى آن است كه تحقيق جديدى در موضوع مدارك نهج البلاغه ارائه دهد. اين بنياد تمام سخنان و نامه هاى امام على "ع" را جمع آورى كرده و در نتيجه، مدارك جديدى را سامان داده است. اميد است اين تلاش و تحقيق در آينده اى نه چندان دور منتشر شود.