دولت اسلامی، دولتی جهانی نسخه متنی

اگر مقصود از عربيت در نزد ايشان (غزالى) تنها زبان است, پس اين همه تمجيد و تعريف و بيان امتيازهاى بزرگ براى اين قوم براى چيست؟ لُغت و زبان به تنهايى اين همه را نمى طلبد, و اين حكايات بيان گرِ اراده معناى قوميِ عربيّت در نزد ايشان است.

در حقيقت هيچ يك از احكام اسلام, و نيز شرايع پيش از آن, بر عنوان قومى يا سرزمينى يا قبيله اى قرار نگرفته و موضوع هميشگى آن همان انسان مجرّد از اين عناوين است, و آيه شريفه (كنتم خير امة…) دلالت بر معناى قومى ندارد, چرا كه, به واقع, امتِ ستوده شده در اين آيه به معناى اسلامى آن است و نه قومى, البته درست است كه در زمان نزول آيه شريفه مصداق امت اسلام عرب بوده است, ليكن وقتى وصف قوميّت مورد توجه اسلام نبوده است, به طور قطع معناى آيه مدح و ستايش اهل حق, همان پيروان رسول گرامى(ص) اسلام, با قطع نظر از انتساب قومى آنان است, و اين معناى درست امت در اسلام است و بنابراين مراد آيه شريفه غير از اين نمى تواند باشد.

درحقيقت پيوند اسلام با عربيّت, پديده فكرى مهمى است, در حالى كه قرآن كريم مسلمانان صدر اسلام را تهديد كرده كه آنان را با قوم ديگرى عوض خواهد كرد به گونه اى كه فهميده مى شود اسلام به محيط اجتماعى معيّنى تعلق ندارد بلكه براى كلّ بشريت است, اما رابطه ميان اسلام و محيط عربى در مرحله آغازين آن موجب گرديده كه بسيارى از انديشمندان, عربيّت را هم چون اركان اسلام بينگارند, و اين پديده اى است كه ضرورت تبيين و تعميق مفهوم جهان شمولى اسلام را درجامعه اسلامى بيش از پيش مؤكّد مى سازد و خطر اين لغزشگاه قومى را, به ويژه براى كسانى كه سابقه اسلام به جامعه آن ها مرتبط است, روشن مى نمايد.

همه آن چه گذشت مربوط به مكتب اهل سنّت بود.

اما در مكتب اهل بيت(ع), حصر امامت در دوازده امام از يك خانواده بر معنايى تعصب آميز دلالت ندارد, زيرا اين امامت بر پايه وراثت و نسب استوار نيست تا آن كه امامتى خانوادگى يا قبيله اى به نحو تعصب آميز باشد, بلكه تنها براساس نصّ الهى و عصمت و برترى علمى و عملى بر ساير مردمان قرارگرفته است. اين ديدگاه با نظريه جهان شمولى اسلام سازگارى و انسجام كامل دارند, نص الهى در حقيقت انتخاب آسمانى اين امامان براى رهبرى جاودانه انسان است, و چه بسا حكمت اين انتخابِ آسمانى در امر رهبرى بشر همانا ممكن و آسان ساختن نقش تمدن سازى اوليه اسلام تحت هدايت و رهبرى مستقيم آسمانى بوده است تا جامعه اسلامى استعداد و تجربه كافى را براى انجام نقش هاى بعدى, به اتكاى خود و بدون تكيه بر نقشى آسمانى, بيابد, و اين همان امرى است كه در مرحله رهبرى فقها, به جانشينى از رهبرى معصوم واقع مى شود, و عصمت به معناى رسيدن امام به اوج طاعت و بندگى است و اين با مفهوم جهانى رهبرى اسلامى هم راستاست. در مورد ركن سوم امامت; يعنى برترى علمى و عملى بر ساير مردمان نيز همين گونه است.