مفاد آيات: - مشکل قربانی در منی و راه حل فقهی آن نسخه متنی

مفاد آيات:

از مجموع آيات تلاوت شده با تكيه روي جملههاي «كلوا منها»، «اطعموا البائس الفقير»، «لا تُحرّموا شعائر الله و لا الهدي»، «لن ينال الله لحومها و لا دمائها ...» و «قياماً للناس» و امثال آنها، چنين استفاده ميشود كه مناسك و آداب حجّ، مثل همه نهادهاي عبادي و فرائض ديني، دستوراتي عملي و برنامههايي تمريني هستند و براي تربيت انسان و رساندن او به كمال مطلوب و ممكن، تشريع شدهاند.

از آن جايي كه انسان داراي هويّتي خاصّ است و ممكن است او بدست خويش بر سر راه كمال، موانعي بوجود آوَرد و در نتيجه، از طي مراحل رشد و كمال انساني در بعد فردي و اجتماعي و حتّي مادي و معنوي باز مانَد و از عمدهترين موانع، در مسير تكاملي انسان، ظلمها، نابرابريها، خودپسنديها، خودبينيها، ثروت اندوزيها و فقرو فلاكتهاست، حج يكي از آن كلاس هاي انسانساز است كه او در اين كلاسها پس از شناخت آن سلسله موانع، زمينه رشد و تعالي خود را فراهم ميسازد و بر قلّه بلند انسانيت صعود ميكند.

پس، مهمّ آنست كه انسان، عنصري فداكار، نوعدوست بار آيد و نيكو تربيت شود و داراي روح گذشت بوده از مال و داراييش انفاق كند، تهي دستان، بينوايان و سائلان و گدايان و گرفتاران را طعام دهد و ياريشان نمايد تا بطور طبيعي، تبعيضهاي ناروا و عامل هاي كين، نفاق و عداوت از ميان برداشته شوند و انسانها به يك «زندگي ايدهآل» و «ايدهآل زندگي» برسند.

بنابراين، وجوب قرباني در حج به انگيزه اطعام، انفاق و براي سير كردن شكم هاي مردمي است كه بعلّتي نادارند و گرسنه ماندهاند و دچار محروميّتند و سرانجام خود تباه ميشوند و جامعه را از تعالي و تكامل بازميدارند و گرنه صرف ريختن خون حيواني بيزبان، بي آنكه فايدهاي بر آن مترتّب باشد، هدف شارع نيست.

بعبارت روشنتر، مقصود شارع از تشريع قرباني در حجّ و بصورت سمبوليك در روز عيد قربان اوّلاً: اطعام و انفاق است. و ثانياً: حصول تقوا و پارسايي و روح گذشت است و ثالثاً: كارپردازي و اقدام به حل مشكل مردم و رفع نياز از محرومان ميباشد.

علامه سيوري ضمن تفسير آيه 97 مائده مينويسد: هدف از تشريع احكام، دفع ضررها و آسيبها و جلب منافع و سودمندي هاست و احكام اسلامي در حقيقت، الطاف الهي هستند در چهارچوب ادراك عقل و يا حتي فراتر از آن، كه فقط شارع به آنها محيط است.³ و همو در توضيح جمله «قياماً للناس» از همان آيه سوره مائده مينويسد: يعني در معاش و معاد مردم كه آنان در صورت خوف و ترس به بيت پناهندهاند و در وقت ضعف و ناتواني به آن رو ميكنند و بازرگانان در كنار آن سود ميبرند خلاصه آن كه با اجتماع در كنار بيت، سروسامان پيدا ميكنند.⁴ و همو در توضيح و تفسير آيه دوم سوره مائده و بيان معناي «عدم رعايت حرمت قربانيها» چنين مينويسد: «و اجلال الهدي و القلائد عدم صرفها في جهاتها او منع اهلها من ذلك بالصد او الغصب او السرقة ...».⁵ يعني: حلال انگاشتن قربانيها و عدم رعايت حرمت آنها به اين است كه آنها در جاي خود به مصرف نرسند و از اطعام و دادن آنها به اهلش با ممانعت و غصب و سرقت و امثال آن، دريغ شود.

و فاضل جواد در توضيح جمله تعظيم «شعائر الله» مينويسد: منظور از شعائرالله معالم دين و مناسك حج است و گفته شده: مراد هدي و قرباني حجّ است و اين معني با جمله بعد سازگارتر ميباشد «و تعظيمها أن يختار سماناً حساناً غالية الأثمان»⁶ يعني: بزرگداشت قربانيها اين است كه حاجي، حيواني چاق، زيبا و گرانقيمت، برگزيند.

آيا انتخاب شتر، گاو و يا گوسفند چاق، زيبا و سرحال و گرانقيمت جز براي آنست كه گوشت چنين حيواني دلپذيرتر، بهداشتيتر و مفيدتر است؟ و آيا معقول است كه بهترين را انتخاب كنيم ولي بدانيم كه كسي از آن سودي نخواهد برد و كلاً دور ريخته خواهد شد؟!