باورها و پرسش ها نسخه متنی

نتوانستهاند تصوير عقلى بدهند. اين معضلى است كه آنها با آن مواجه بودهاند. اما در دامان فرهنگ و تمدن اسلامى همواره ترويج به تعقل و تفكر وجود داشته است. اسلام نه تنها جلوى تعقل و تفكر را نگرفته، بلكه از ابتداى ظهورش، بر آن تأكيد و آن را ترويج كرده است. مردم را دعوت كرده تا بينديشند، تفكر و تعقل كنند. نكتهى قابل توجه اين است كه در عين حال كه اسلام تعقل را ترويج نموده و خودش را دين عقل معرفى كرده، اما حوزه عمل عقل در ساحتهاى مختلف معارف يكسان نيست. در بحثهاى اعتقادى آمده است اگر ظاهر عبارتى حتى در قرآن، با حكم واضح عقلى منافات داشته باشد آن ظاهر دينى مردود است. به عنوان مثال قرآن فرموده است: «يدالله فوِ ايديهم» (1); دست خدا بالاى دست آنها است. معناى ظاهرى آيه اين است كه خدا دستى دارد كه آن دست بالاتر از دست آنها، يعنى دست كفار و ظالمان قرار گرفته است. بعضى از فرِ اسلامى به نام «مجسِّمه» ـ معتقدان به اينكه خدا داراى جسم است ـ به اين گونه آيات تمسك كرده و گفتهاند: خدا جسم دارد و مثل ما داراى يك پيكر مادى است. امّا علماى ما گفتهاند: وقتى عقل به داورى مىنشيند، مىبيند موجودى كه داراى بدن باشد، نيازمند است; موجودى كه بدن دارد براى كارهاى خود به آن نياز دارد; مثل ما كه براى حركت كردن به پاهايمان نياز داريم; براى برداشتن چيزى به دستها; براى ديدن به چشمها; براى شنيدن به گوشها. ما نيازمنديم و نياز با خدايى نمىسازد; خدا مىبايست بىنياز از همهكس و همهچيز باشد; هيچ نحو نيازى نبايد در او باشد. اين داورى، داورى عقل است. وقتى ما ديديم عقل چنين قضاوتى دارد، مىگوييم بايد ظاهر قرآن را تأويل و آن را طورى معنا كرد كه با عقل بسازد. اين مطلب را اهل بيت(عليهم السلام) نيز تذكر دادهاند. پس مىگوييم: يد در «يدالله» نشانهى قدرت است; چون «دست» تجسم و تجلى قدرت مىباشد و معناى «يدالله فوِ ايديهم» اين است كه قدرت خدا بالاتر و فراتر از قدرتهاى آنهاست. با اين وصف، در مباحث اعتقادى بحث عقلى حرف اول را مىزند و