باورها و پرسش ها نسخه متنی

كند، اما هيچگاه هيچ عنصرى از عناصر علوم غيردينى در متن استدلال، يا جستجوى يك فقيه به كار نخواهد آمد. اما بخش متغير كاملاً مرتبط به دانشها و علوم روز است، زيرا در بخش متغير براى تصميمگيرى و تعيين مسير و نشان دادن راه مىبايست موقعيت و شرايط را شناخت، چه اين شرايط شرايط اقتصادى باشد، چه تربيتى، چه فرهنگى، و چه سياسى. اينجاست كه دانشهاى غيردينى در استخدام يك فرآيند و عمل دينى قرار مىگيرند، به اين معنا كه فقيه، در پرتو عناصر ثابت و با كمك متخصصان علوم، به خصوص در حوزهى علوم انسانى، مىتواند به طراحى عناصر متغير بپردازد. البته منطقى كه اين طراحى مىبايست از آن تبعيت كند و درواقع تئورى راهنماى اين امر، خود بحث مفصلى دارد كه ما مجموعهى آن را در قالب يك نظريه با عنوان «نظريه انديشه مدون در اسلام» جمع آوردهايم. اين تصويرى است كه ما از دين داريم و در اين تصوير. تفسير خاصى از انسان در نظر گرفته شده است بر اين اساس، انسان هر چند به ظاهر تغيير مىكند، ولى در واقع هويت ثابتى دارد. اين انسان مبدئى دارد و معادى. مبدأش الهى است «انا للّه» و معادش هم الهى است «وانا اليه راجعون» (2) و انسان در يك سير دائم است. انسان در اين عالم در حال ساختن خود است و اين فرايند براى او هويتى فراهم مىآورد كه اين هويت در آخرت تجلى مىكند. در مقابل اين تصوير، جريانى وجود دارد كه از غرب آغاز شده و امروز به اينجا رسيده است. اين جريان در تلاش است به ما بقبولاند كه انسان مدرن با انسان سنتى تفاوتى جوهرى دارد و نمىتوان انسان مدرن را با انسان سنتى مقايسه كرد. انسان سنتى خصلتها و كششهايى داشت و انسان مدرن خصلتها و كششهاى ديگرى دارد. اين حرف يك زمينهى خاص فرهنگى در غرب داشته و مسائلى اتفاِ افتاده تا بحث به اينجا رسيده است. اگر بخواهيم به اين پيشينه نگاهى گذرا بيافكنيم، بايد به زمان پيدايش رنسانس بازگرديم و در زمينههاى پيدايش آن دقت كنيم. در اين صورت خواهيم ديد كه يكى از عناصر اصلى در پيدايش

(1)1 . ر.ك: هادوى تهرانى، مهدى، مبانى كلامى اجتهاد، صص 383 ـ 404.