مناهج المعارف نسخه متنی

و ديگر بايد دانست که در عدد صفات کماليه الهي خلاف کرده اند ، بعضي گفته اند که : (( علم است و قدرت و حيو] و اراده و ادراک و کلام و صدق و ازلي بودن و ابدي بودن )) و بعضي بجاي اين دو صفت : (( سميع و بصير بودن ) را اضافه کرده اند ، و بجاي : (( سمديت )) : (( بقاء )) را گفته اند ، و بعضي بعد از قدرت (( اختيار )) را نيز ذکر کرده اند . و چون بعضي از اين صفات ببعضي ديگر بر ميگردد ، و بعضي داخل صفات سلبيه ميتوانند بود ، از اينجهت خلاف در عدد آنها بهمرسيده است ، و حاصل همه بيک چيز بر ميگردد و اختلافي در معني و حقيقت نيست .

پس بايد دانست که حق تعالي (( عالم )) است يعني داناست بهمه معلومات ، و تمام دانستنيها از محسوسات و معقولات و امثال آنها ، و تعيير در علم او نيست ، و علم او بچيزها پيش از وجود آنها ، تفاوت ندارد با علم او بآنها بعد از وجود آنها ، و در ازل ميدانست آنچه در آّبد بهم خواهد رسيد .

و علم او بهمه چيز احاطه کرده است ، و هيچ ذره از ذرات موجودات از علم او عائب نميتواند بود ، و عدد قطره هاي درياها ، و مثقالهاي کوهها ، و برگ درختان و ريگ بيابان ، و نفسهاي جانواران ، و بر هم زدن چشمان ايشان ، همه را مي داند .

و (( قادر )) است يعني توانائي است که هيچ ممکني از تحت قدرت او بيرون نيست و آنچه ميکند باراده و اختيار ميکند . و در اصطلاح متکلمين فاعل مختار را قادر ميگويند . و باين جهت بعضي بعد از قدرت اختيار را ذکر نکرده اند ، زيرا که اختيار نيز در تحت معني قدرت داخل است ، و ديگران که آنرا جدا ذکر کرده اند از براي توضيح و تصريح است ، يعني همه کارهاي حق تعالي باراده و اختيار است ، و در کارهاي خود مجبور نيست ، و چنان نيست که تاثير او در اشياء بدون اراده او باشد ،