مناهج المعارف نسخه متنی

نميتواند بود واين دو صفت نيز هر دو بعلم بر ميگردند ، وچون حق تعالي در قرآن مجيد خود را بيان دو صفت بحکمتي چند وصف فرموده است آنها را جدا ذکر کرده اند .

و (( اداراک )) که بعضي آنرا بجاي سمع و بصر ذکر کرده و گفته اند که حق تعالي مدرکست ، عبارتست از : (( علم داشتن جناب اقدس او بمدرکاتي که مخلوقين آنها را بحواس پنجگانه ظاهره که از آنجمله سمع و بصر است ، و بحواس پنجگانه باطنه که مجموع ده حاسه بوده باشد ادارک آنها ميکنند )) پس آن نيز بصفت علم بر ميگردد وسميع بودن و بصير بودن نيز در ضمن آنست . و (( متکلم ))است ، و تکلم در لغت بمعني (( اينجاد کردن کلام است در جسمي از اجسام )) و کلام عبارت از حرف و آواز چندي است که هوا آنرا متحمل ميشود و بسرواخ گوشها ميرساند ، و باين سبب آنرا ميشنوند ، و کام و دهن و زبان در حقيقت آن داخل نيست ، بلکه در هر جائي که ايجاد کلام بقصد و اراده از کسي متحقق تواند شد آنرا تکلم مينامند ، و فاعل آنرا متکلم ميگويند .

همچنانکه حق تعالي بقدرت کامله خود ايجاد کلام در درخت کرد ، و حضت مسي آنرا شنيد ، و ايجاد سخت در تمام سنگها و ريگهاي کوه طور کرد و بني اسرائيل که با آن حضرت بطور رفته بودند آنرا شنيدند ، چنانکه در روايات وارد شده است .

و تکلم باينمعني از صفات ذات الهي نيست که قديم بوده باشد ، بلکه از صفات فعل است و مانند سائر صفات فعليه حادثست چون » (( خلق کردن ، و روزي دادن ، و زنده کردن وميرانيدن )) و امثال آنها .