توصيف فيزيكى مسجد جامع قم - تاریخچه قم و مساجد تاریخی آن نسخه متنی

توصيف فيزيكى مسجد جامع قم

مسجد جامع عتيق و تاريخى قم مجموعه اى از بناهاى چند عصر و دوره بوده و داراى مقصوره و گنبدى باستانى و ايوانى قديمى با دو گوشواره و سه شبستان و زيرزمين و ايوان و صحن و سردر ورودى است كه اكنون به طور جداگانه به توصيف هر يك مى پردازيم .

الف - ايوان مجلل و باشكوه : 

يكى از زيباترين و باشكوه ترين بناهاى اين مجموعه ، ايوان بسيار مجلل آن است كه هر انسان هنر دوستى از ديدن آن متعجب و متحير خواهد شد. اين ايوان به دهانه 14، عرض 7 و ارتفاع 18 متر در تناسب اندام و حسن منظر و زيبايى پيكر، ممتاز و بى نظير است .

در اين ايوان ، آنچه موجب تعجب معماران هنرمند مى شود، مقرنس گچى پوشش آن و نيز نقشه كاشى كارى ديوار آن مى باشد كه در ميانه قاب هايى (190) از آجر كلوكى (191) و تراش تواءم با نمابندى كتايب (كتيبه ها) متعدد موضعى و كمربندى جلب توجه مى كند.

در توصيف اين ايوان بايد گفت كه مظهر جمال و زيبايى و اعتدال و يكنواختى است ؛ زيرا تمام اجزاى آن در جاى خود قرار گرفته و متناسب است و براى عدل هم به جز جمال مفهومى نيست ؛ اما مقرنس پوشش آن با نقشه بسيار جالبى طراحى شده كه دربرگيرنده دوكوه مطبق و معلق (192) در دو طرف آن است و اگر بخواهيم آن را توصيف نماييم ، بايد گفت كه همانند دو گنبد پنج طبقه اى است كه هر طبقه داراى پنج قطار با پنج حوضچه بزرگ و كوچك مى باشد.

در ميان دو گنبد آويزان هم سه حوض بزرگ وارونه با سطح قوسى آراسته و مزين به ترنج هايى از كاشى معرق (193) است كه در ميان قابى از كاشى هاى سفالى با جدار مثمن (8 تايى ) صفه دار نمودار مى باشد.

بين حوض ها نيز جدارى شبيه با دو گنبد كوچك و معلق با حوضچه هاى متنوع و منظم در سه رديف با قطارهاى مشابه است كه مشخص نيست اين مصالح ساختمانى سنگين را با چه طناب يا وسيله اى به سقف آويخته اند كه پس از قرن ها هنوز هم بدون هيچ خدشه و شكستى پابرجا و سالم مانده است ، آن چنان كه گويى ، جديدا ساخته و پرداخته شده است .

اين مقرنس بى نظير و ممتاز، كه از نقاشى ملات سازى ، تواءم با رنگ آميزى طلايى برخوردار گرديده از دور به صورت مقرنسى از آجر نمايان است .

تزيينات كاشى آن ، از زمان فتحعلى شاه و در سال 1248 قمرى بوده كه به مرور شكسته و ريخته بود و ابتدا از طرف مرحوم حضرت آيه الله فيض در سال 1365 قمرى تمام مسجد تعمير و به ازاره سنگى آراسته و مزين گشت .