1 ـ 3. حرفه‏گرايي جديد - تربیت حرفه ای در بستر دیدگاه اسلام نسخه متنی

معارضه با حرفه‏گرايي، به صورت حمايت از تعليم و تربيت عمومي نيز جلوه‏گر شده است.

از اين منظر، حرفه گرايي به همه نيازها يا استعدادهاي فرد پاسخ نمي‏گويد بلكه تنها بخشي از توانايي‏هاي وي را شكل مي‏دهد، در حالي‏كه آدمي بر حسب موقعيت‏هاي مختلف زندگي خود، نيازمند چيزهايي بيش از مهارت حرفه‏اي است. اسكيل بك12(1990) در نقد حرفه‏گرايي در آموزش عالي و حمايت از تعليم و تربيت عمومي بيان مي‏كند كه دو جنبه مهمي كه از چشم حرفه‏گرايي به دور مي‏ماند؛ يكي تربيت اجتماعي و ديگري مسئوليت شهروندي است. به نظر وي، اينها نيز از جمله وظايف خاص دانشگاه است و نمي‏توان تخصص گرايي را تنها وظيفه آموزش عالي دانست.

جريان ديگر در نقد حرفه‏گرايي از سوي پيروان سنت هرمنوتيك مطرح شده است. هابرماس13 از جمله شناخته شده‏ترين ناقدان اين سنت است كه آراي وي در تعليم و تربيت منعكس شده است. او نقد حرفه‏گرايي را از آنجا آغاز مي‏كند كه ميان دو گونه عمل آدمي تفاوت قائل مي‏شود: عمل ابزاري يا عقلاني كه بر اساس تنظيم رابطه‏هاي وسيله ـ هدف صورت مي‏پذيرد و نتيجه آن برقراري اقتدار يا كنترل است و عمل ارتباطي كه مبتني بر فهم متقابل است و ميان انسانها بر قرار مي‏شود و غايت آن نيز تفهم است. حرفه گرايي تنها معطوف به نوع نخست است و عمل ارتباطي آدميان را مورد غفلت قرار مي‏دهد. اگر14(1989) بر اساس اين ديدگاه به تحليل و بررسي علل كاهش اقبال عمومي به علم مي‏پردازد و علت عمده آن را غفلت برنامه‏هاي درسي و فضاي مدارس نسبت به علايق متنوع افراد(همچون علايق كيهان شناختي) و در كانون قرار دادن علايق فني و حرفه‏اي مي‏داند.

1 ـ 3. حرفه‏گرايي جديد

حرفه‏گرايي سنتي، تحت تأثير برخي از عوامل دچار شكست شد. اين عوامل، علاوه بر نقد و انتقادهاي مخالفان حرفه‏گرايي، شامل ظهور مهارتهاي پيچيده در قلمرو مشاغل و امور صنعتي است. اينگونه مهارتهاي پيچيده، عملاً تقابلي را كه حرفه گرايي سنتي بر آن استوار شده بود مورد ترديد قرار داد. تقابل ميان آموزش حرفه‏اي و تدريس دروس نظري و كسب مهارت‏هاي پيچيده، مستلزم داشتن اطلاعات گسترده‏اي در دروس نظري است و در اين مورد نمي‏توان به حداقل اطلاعات نظري اكتفا كرد.

در گزارش «كميته توسعه اقتصادي» واشنگتني دي سي در 1985 آمده است: «يادگيري دروس پايه سنتي يعني خواندن، نوشتن، و رياضي ممكن است براي مشاغل سطح پايين كافي باشد، اما به سبب ماهيت همواره متغير كار، مهارتهاي حداقل، براي ارتقاي شغلي كافي نيست. مدارس بايد به تلاش گسترده‏تري جهت بسط مهارتهاي سطح بالا همچون حل مسأله، استدلال و توانايي يادگيري بپردازند». (كولده،15 1991، ص 454) نياز به مهارتهاي سطح بالا موجب شد كه در جريان حرفه گرايي جديد،16 تقابل حرفه‏اي ـ نظري كنار گذاشته شود و به عبارت مختلف از يكپارچه كردن آموزش‏هاي حرفه‏اي و نظري سخن به ميان آيد. روزن استاك17 (1991) مي‏نويسد: «در مذاكرات 1984 براي تصويب مجدد قانون پركينز18 [در ايالات متحده]، اين كفرآميز تلقي مي‏شد كه پيشنهاد شود مدارس به يكپارچه سازي تربيت حرفه‏اي و نظري بپردازند. در مذاكرات سنا در 1989 تقريبا هر سخنگويي به اين امر اذعان كرد كه نيازمند آنيم كه اين دو بخش از نظام تربيتي را يكپارچه كنيم.» (ص 434) مؤلف مي‏افزايد كه نبايد گمان كرد يكپارچه سازي تربيت حرفه‏اي و نظري به معناي تركيب آنهاست. به نظر وي بيشتر مدارس يا برنامه‏هاي درسي كه ادعاي يكپارچگي دارند، در واقع، دانش‏آموزان را به منزله جام‏هايي در نظر گرفته‏اند كه از هر يك از دو نوشيدني حرفه‏اي و نظري مقداري در آنها ريخته مي‏شود، در حالي‏كه يكپارچه سازي، مستلزم تجديد سازمان كامل دبيرستانهاست. مراد از تجديد سازمان آن است كه دروس حرفه‏اي و نظري، به جاي آنكه در برنامه صرفا در كنار هم ولي بي ارتباط با هم باشند كاملاً به هم ناظر باشند. به عبارت ديگر، تربيت حرفه‏اي، راهي است متفاوت براي آموختن همان مفاهيم و مهارتهايي كه دانش‏آموزان رشته‏هاي نظري مي‏آموزند. بنابراين، مثلاً آموزش رياضيات در سطحي كه در رشته نظري تدريس مي‏شود، در آموزش حرفه‏اي نيز مي‏تواند مطرح باشد اما به شكل كاملاً كاربردي و در جهت انجام كار مورد نظر به نحو مؤثرتر. لازمه اين امر آن است كه معلمان جنبه‏هاي نظري و حرفه‏اي مورد نظر، برنامه‏اي يكپارچه و مشترك داشته باشند و به صورت تدريس گروهي19 به كار بپردازند.

علاوه بر يكپارچه ساختن آموزش حرفه‏اي و نظري، در حرفه‏گرايي جديد به اين نكته نيز توجه شده است كه دانش‏آموزان همه جنبه‏هاي شغل يا حرفه مورد نظر را بشناسند و بفهمند.