گزارش رساله آقارضي قزويني - نوروز در فرهنگ شیعه نسخه متنی

8 ـ نوروزيه، ملاباقر بن اسماعيل كجوري. گفته شده در اين رساله، مؤلف ميرمخدوم شريفي را كه در نواقض الروافض بر ضد غدير و نوروز سخن گفته رد كرده است. آقابزرگ نسخه‏اي از آن نشناسانده است. ذريعه، 24 / 382، ش 2052

9 ـ نوروزيه، ملامحمد جعفر بن محمد باقر سبزواري. نسخه‏اي شخصي از آن را آقابزرگ ديده و عبارت نخست آن را آورده است. ذريعه 14 / 382، ش 2055

10 ـ نوروزيه، مؤلف ؟ نسخه‏اي از اين رساله به شماره 1015 در كتابخانه آية‏الله مرعشي موجود است و در آن تاريخ 1084 آمده است.

11 ـ نوروزيه، آقارضي قزويني. بسياري بر اين رساله رد نوشته‏اند. نسخه‏اي از آن به خط مؤلف در كتابخانه ملي موجود است. ذريعه 24 / 383، ش 2058

12 ـ نوروزيه، ميرمحمد حسين بن محمدصالح خاتون آبادي. نسخه‏اي از آن در كتابخانه حضرت عبدالعظيم عليه‏السلام موجود است. ذريعه 24 / 383، ش 2056

13 ـ نوروزيه، ميرزا محمد حسين بن ميرزا ابوالحسن قائني. ردي است بر رساله آقارضي قزويني. ذريعه 24 / 383، ش 2057

14 ـ نورزويه، رضي الدين محمد مستوفي در رد بر آقا رضي. آقابزرگ نسخه‏اي از آن نشناسانده است. ذريعه 24 / 383، ش 2059

15 ـ نوروزيه، محمد باقر مجلسي، بحار الانوار ، ج 56، صص 91 ـ 143 . اين مدخل، گرچه رساله مستقلي نيست، اما، به دليل آن كه مرحوم مجلسي مفصل در اين باره سخن گفته، در اينجا معرفي شد.

16 ـ رساله در فضيلت روز نوروز، مؤلف ؟ نسخه‏اي از آن در نه برگ در كتابخانه مسجد اعظم (فهرست، ص 459) موجود است.

17 ـ نوروزنامه، مؤلف ؟ نسخه آن در كتابخانه مسجد اعظم (فهرست، ص 572) موجود است.

18 ـ نوروزنامه ، مؤلف ؟ نسخه آن در كتابخانه آية‏الله گلپايگاني (فهرست، 3 / 79) موجود است.

19 ـ نوروزيه، عماد الدين محمود بن مسعود. تأليف شده بنام سلطان حمزه ميرزا. نسخه‏اي از آن در كتابخانه وزيري يزد (فهرست، 4 / 1167 ، ش 2107) موجود است. در آنجا از مؤلف به عنوان جالينوس ثاني ياد شده است. نيز مطالب آن در رساله خواجويي كه ناظر به آن رساله تأليف شده آمده است.

20 ـ نوروزيه، ملا اسماعيل خواجويي (م 1173). شرح و نقدي است بر رساله عمادالدين بن مسعود. ذريعه 24 / 381 ، ش 2050 (اين رساله را آقاي سيدمهدي رجايي در ميراث اسلامي ايران دفتر چهارم چاپ كرده است.)

21 ـ نظم حديث معلي بن خنيس منسوب به خواجه در كتاب سي روز و نوروز فيض كاشاني آمده و بيت اول آن چنين است:

بقول جعفر صادق خلاصه سادات ز ماه فارسيان هفت روز مذموم است64

22 ـ نوروزيه، ميرزا محمد مهدي بن هداية‏الله خراساني ( 1152 ـ 1217) ردي است بر رساله خواجويي. نسخه‏اي از آن در كتابخانه مجلس (فهرست 9 / 322 ـ 326 . فهرست نويس محترم به تفصيل گزارش آن را آورده) موجود است. ذريعه 24 / 384، ش 2062

23 ـ نوروزيه، غياث الدين اديب كاشاني، معاصر ناصرالدين شاه قاجار. در اين رساله اقوال پيشينيان آمده و بررسي شده است. نسخه‏اي از آن در كتابخانه ملي (فهرست 1 / 399) موجود است. ذريعه 24 / 384، ش 2060

در فهرست نسخه‏هاي خطي فارسي 1 / 367 چندين رساله نوروزيه كه مؤلف آنها ناشناخته است، معرفي شده است.

گزارش رساله آقارضي قزويني

از رساله‏هاي نورزيه كوتاه اين دوره كه مورد انتقاد برخي قرار گرفته، رساله نوروزيه آقارضي قزويني است كه آن را در سال 1062 هجري نگاشته است. عقيده وي آن است كه نوروز در روايات، به هيچ يك از اقوالي كه در باب تعيين نوروز گفته شده قابل تطبيق نيست. عجيب آن كه وي به هر روي راه حل صريحي به دست نداده است. در اينجا مهمترين بخش رساله را كه به طور عمده در انكار تطبيق نوروز رايج با نوروز ياد شده در روايات است مي‏آوريم.

آقارضي ابتدا حديث معلي بن خنيس را، آن گونه كه شيخ آورده نقل كرده؛ آنگاه با نقل روايت مربوط به دعاي يا محوِّل الحول و الاحوال، و ياد از اين نكته كه در جاي معتبري آن را نديده، مي‏نويسد: با اشاره به استحباب اعمال مذكوره در نوروز و اين كه اين اعمال موقته است و در امثال اين عبادات اگر التزام وقتِ خاص نشود و در اوقات ديگر به عمل آيد بدعت باشد مي‏افزايد: «بنابر اين تعبد به اين عمل مكلفي تواند كه لااقل ظني به تعيين وقت مذكور تحصيل كرده باشد و تحصيل اين ظن لامحاله از امارات شرعيه و عرفيه تواند بود. و چون در عرف به اعتبار اختلاف اصطلاحات حسابيه، نوروز متعدد است، چنانكه بعضي از آن بعد از اين مذكور مي‏گردد، و اشهريه بعضي به بعضي ازمنه اماره نمي‏شود و در ظاهر قرآن چيزي در اين باب نيست، اماره آن از روايات و اخبار تتبع بايد نمود.» وي آنگاه نقلي را كه ابن فهد در المهذب آورده و ضمن آن به تطبيق روز غدير با نوروز و همينطور روز شكستن بتها با آن شده آورده و در پايان ترجمه آن نقل مي‏نويسد: «روز اول سال فرس كه صريح خاتمه حديث است، چنانكه با اماره‏اي كه در صدر حديث مذكور است موافق باشد، صعوبتي تمام دارد و وجهش عن قريب ظاهر خواهد شد.»