فهرست نوروزيه‏ها - نوروز در فرهنگ شیعه نسخه متنی

در اين دوره افزون بر بحثهاي نجومي و اصولي و فقهي در اين باره، يكي دو روايت ديگر در باره نوروز كه در منابع پيشين شناخته شده نيامده، مطرح گرديد. يك روايت را مرحوم علامه مجلسي در بحار بدون آن كه نام منبعش را ياد كند، با اين عبارت كه: رأيت في بعض الكتب المعتبرة آورده و سندي بر آن از همان كتاب نقل كرده است. راوي اين روايت معلي بن خنيس است اما نه در حد چند سطري كه در مصباح شيخ آمده و يا يكي دو صفحه‏اي كه در المهذّب ابن فهد آمده، بلكه ده صفحه بحار را به خود اختصاص داده است.59 آنچه در اين روايت افزون بر نقل ابن فهد آمده، تفصيلي است كه معلي از امام خواسته تا نامهاي فارسي سي روز ماه را بيان كند. به دنبال آن سي نام فارسي همچون هرمزد روز، بهمن روز، اردي‏بهشت روز و... آمده است. علامه مجلسي روايت مزبور را بار ديگر از منبع ديگري آورده اما در آن‏جا نيز نام منبع ياد نشده، بلكه آمده است: وجدت في بعض كتب المنجمين مرويا عن الصادق عليه‏السلام ... در اين نقل، بخش اول سخن امام با معلي نيامده بلكه تنها نامهاي ايراني سي روز آمده است.60 نيز همان روايت را نقل كرده بدون نام منبع و تنها با عبارت: و روي ايضا في بعض الكتب ...61 جالب آن كه علامه پس از نقل اين سه روايت مي‏نويسد: اين روايات را ما از كتابهاي منجمان نقل كرديم، زيرا از ائمه ما روايت كرده بودند اما من بر آنها اعتمادي ندارم. در نُسَخ آنها نيز اختلافاتي زيادي وجود دارد كه به برخي از آنها اشاره كردم. حقيقت آن است كه اين اسامي براي سي روز از منجمان بوده و روشن نيست به چه دليل به امام صادق عليه‏السلام نسبت داده شده است. علامه مجلسي به نقل از ابوريحان ـ و قاعدتا از الاثار الباقيه ـ آن نامهاي ايراني را آورده است.62

افزون بر اين روايت، نقل ديگري هم در دوره صفوي مطرح بوده و آن اين است كه هفت سلام به مشك و زعفران نوشتن و غساله آن را نوشيدن و چهل مرتبه سوره يس را بر انار خواندن و شصت مرتبه اين دعا را خواندن كه يا محوِّل الحول و الاحوال حوِّل حالنا الي احسن الحال. اين نقل را آقارضي قزويني آورده و افزوده كه در جايي معتبر به نظر نرسيده است.63

فهرست نوروزيه‏ها

1 ـ النوروزيه، مؤلف ناشناخته. تأليف شده به نام شاه طهماسب. ملامحمد جعفر فرزند محقق سبزواري از آن نقل كرده است. ذريعه 24 / 382، ش 2054

2 ـ النوروز، محمد ابراهيم الحسيني المدرّس الخادم، (رد بر نوروزيه آقا رضي قزويني) ذريعه، 24 / 379، ش 2040 و نك·· : ش 2049

3 ـ نوروز، همان رساله به فارسي.

4 ـ نوروزيه، محمد تقي بن محمد رضا رازي. تأليف شده به اسم شاه صفي ( سلطنت از 1038 ـ 1052). نسخه‏اي از آن در كتابخانه مركزي دانشگاه (فهرست 12 / 2517) و كتابخانه ملك موجود است. ذريعه، 24 / 383، ش 2053

5 ـ نوروز و سي روز، فيض كاشاني (م 1091)، در شرح فارسي حديث معلي بن خنيس. فيض چندين رساله در تقويم دعايي دارد. از جمله تقويم المحسنين و معيار الساعات. رساله نوروز وسي روز را دكتر معين همراه گفتاري تحت عنوان روز شماري در ايران باستان در سال 1325 شمسي (توسط انجمن ايران شناسي) چاپ كرده است. ذريعه 24 / 380، ش 2048

6 ـ نوروزيه، اسماعيل بن محمد باقر خاتون آبادي (م 1116)، تأليف شده به نام شاه سليمان صفوي در يك مقدمه، دوازده باب و يك خاتمه. ذريعه، 24 / 2051

7 ـ نوروزيه، محمد باقر بن اسماعيل خاتون آبادي (م 1127)، تأليف شده به نام شاه سلطان حسين صفوي. نسخه آن در دانشگاه تهران (فهرست 2 / 1266) موجود است. ذريعه 24 / 379، ش 2042