بررسی نظریه:طلاق حاکم و ماهیت حقوقی آن نسخه متنی

هر چند برخي از فقها از قبيل فيض كاشاني و شيخ حرّ عاملي، حكم مزبور را تنها به زن جوان اختصاص داده‏اند، به دليل آنكه موضوع سؤال راوي، مردي است كه داراي همسر جوان «المرأة الشابة» است، صاحب حدائق و برخي از فقهاي معاصر نيز نظريه ايشان را وجيه دانسته‏اند.15 ولي صاحب جواهر، اين نظريه ايشان را مردود دانسته و قائل به تعميم حكم مزبور شده است.16

به هر حال در اصل حكم فوق ترديدي در فقه اماميه نيست و اين امر يكي از حقوق زوجه است كه زن مي‏تواند آنرا مطالبه كند و ترك آن از سوي شوهر بدون عذر موجّه جايز نيست. شايان ذكر است كه اين حكم تنها در نكاح دائم جاري است.17

3. همخوابگي (مضاجعت): از جمله حقوقي كه در فقه اماميه براي زوجه مقرر گرديده است، حق همخوابگي (مضاجعت) با شوهر است، رعايت اين حق حداقل يك شب در هر چهار شب بر شوهر لازم است. در اصطلاح فقهي از اين حق به «حق القسم» ياد مي‏شود.

مستند فقها در اين حكم، علاوه بر آيه شريفه «وعاشروهنّ بالمعروف» و روايات صادره از معصومين عليهم‏السلام 18 تأسي و پيروي از سيره پيامبر اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم است، كه آن وجود شريف شبهاي خود را بين زنان خويش تقسيم مي‏نمود تا آنجا كه در حديث آمده است:

«انه كان في مرضه يطاف به بينهنّ و كان يقول: هذا قسمي فيما أملك و أنت اعلم بما لا املك».19

باري، در اصل حكم فوق ترديدي نيست، اگر چه در فروعات اين حكم جاي انديشيدن وجود دارد از قبيل اينكه آيا وجوب همخوابگي بر شوهر، وجوب ابتدايي است، يعني صرفا به سبب عقد و تمكين زوجه اين حكم (مضاجعت) بر شوهر لازم و واجب مي‏گردد ـ همانطور كه در نفقه حكم از اين قرار است ـ يا اينكه وجوب مضاجعت، مشروط به تقسيم ليالي (شبها) بين زوجات است، يعني هرگاه كسي كه داراي زوجات متعدد است، شبي را با يكي از همسران خود سپري كند، بر او لازم خواهد بود كه شبهاي ديگر خود را نيز بين بقيه همسران تقسيم كند، در نتيجه مطابق اين نظريه، مضاجعت بر مردي كه داراي يك همسر مي‏باشد و يا داراي همسران متعدد است ولي از همه آنها اعراض نموده، لازم و واجب نيست.

مشهورميان فقهاي اماميه اين است كه وجوب مضاجعت بر شوهر، وجوب ابتدايي است و به مجرد عقد و تمكين از سوي زوجه، رعايت آن بر شوهر لازم مي‏گردد،20 هرچند كه نظريه دوم (عدم وجوب ابتدايي همخوابگي بر شوهر) قويتر است.21 به هر حال تفصيل بحث در اين زمينه خارج از حدود اين نوشتار است.

4. حسن معاشرت: حسن معاشرت، يكي از وظايف مشترك زوجين است كه در دستورات اسلامي بدان تأكيد فراوان شده است، خداوند متعال در قرآن كريم امر به معاشرت بمعروف فرموده «و عاشروهنّ بالمعروف»، يعني: «با همسرانتان با نيكي رفتار كنيد».

در احاديث فراواني نيز بدين امر مهم سفارش شده است22. در ماده 1103 قانون مدني ايران نيز مقرر گرديده است: «زن و شوهر مكلف به حسن معاشرت با يكديگرند» و نيز در ماده 1104 اين قانون آمده است: «زوجين بايد در تشييد مباني خانواده و تربيت اولاد خود به يكديگرمعاضدت نمايند».