بیشترلیست موضوعات سيرى در آفاق حركتهاى دينى و سياسى خراسان از عباسيان تا افشاريان نقش امام رضا(ع) در حيات معنوى خراسان رويدادهاى علمى و فكرى خراسان در عصر سلجوقيان ظهور امين الاسلام طبرسى عصر ايلخانان مغول و نقش خواجه طوسى حركتهاى دينى خراسان در عهد ايلخانان مسلمان دين باورى سران سربدار تجدد گرائى اومانيستى حروفيان تاسيس كهن ترين مدرسه هاى علوم دينى مشهد تاخت و تاز ازبكها به خراسان يورش عبدالمؤمن خان و شهادت شهيد ثالث صدر خراسان با نفوذترين مقام روحانى ايالت علماى برجسته خراسان درعصر صفويه فروپاشى دولت صفوى و سياست دينى نادرشاه افشار توضیحاتافزودن یادداشت جدید
امراى مغول بى دليل نبود كه جبرگرايى را دامن مى زدند. آنان با آموزش علوم عقلى نيز سر ناسازگارى داشتند. در وقف نامه برخى از اين مدارس با لحن بسيار زننده اى از اين دانشها ياد شده و در آنها آمده: طلاب چنين معارفى حق استفاده از حجره هاى آن مدارس را ندارند.مدرسه غياثيه را نيز غياث الدين وزير شاهرخ در حاشيه جنوبى روستاى خرگرد ساخت كه هنوز پا برجاست. اين مدرسه در سال 916هـ.ق. به دستور شاه اسماعيل صفوى بسته شد. مسجد گوهرشاد نيز در سال 820هـ.ق. توسط همسر شاهرخ به پايان رسيد.31پس از مرگ بايسنغر جانشين شاهرخ زمام امور خراسان به دست ميرزا ابوالقاسم بابر افتاد. او سالها در چهار باغى كه شاهرخ در مشهد ساخته بود مى زيست و پس از مرگ در زير گنبدى كه در زاويه شرقى اين مدرسه واقع بود دفن گرديد.سلطان حسين بايقرا آخرين اميربزرگ تيمورى در سال 911هـ.ق. در هفتاد سالگى در بابا الهى از توابع بادغيس در گذشت. امير على شير نوائى وزير فرزانه او براى ترويج علوم دينى گامهاى بلندى برداشته بود. در هرات يكى از بزرگ ترين مدارس را ساخت و بيش از ده هزار جوينده علوم دينى را در اين شهر گرد آورد32 و بيش از سيصدوهفتاد اثر و بناى تاريخى را در خراسان بر جاى نهاد. با درگذشت سلطان حسين بايقرا حكومت تيموريان به آخر رسيد و ازبكها بر خراسان چيره شدند.در روزگار سلطان حسين بايقرا سيد محسن نادشاه رضوى (م:931هـ.ق.) از بزرگان روحانيت شيعه در مشهد زندگى مى كرد و پدرش از قم به مشهد هجرت كرده بود و در اين شهر به نشر علوم دينى و گسترش مذهب جعفرى همت گماشت و شيخ محمدبن ابى جمهور احسائى صاحب كتاب غوالى اللئالى و مجلى (م:900هـ.ق.) به خدمت ايشان رسيد و پاره اى نوشته هاى خود از جمله: كشف البراهين در شرح زاد المسافرين را در سال 878هـ.ق. به نام ايشان نگاشت33. ابى جمهور در خانه ايشان در مشهد با مولى هروى به گفت وگو نشست و او را متوجه خطاهاى خود ساخت.34 وى به نقل ميرزا محمد باقر رضوى در رساله مناظرات به اين امر اشاره كرده است.35فرزند سيد محسن محمد مهدى رضوى نيز از دانشوران بزرگ بود و در سفر شيخ على كركى به مشهد در سال 936هـ.ق. كتابهاى قواعدالاحكام علامه حلّى و كتاب النافع را نزد ايشان خواند و اجازه علمى گرفت.36
تاخت و تاز ازبكها به خراسان
پيش از روى كار آمدن صفويان ازبكها خراسان را محل تاخت و تاز خود قرار دادند. آنان از فرزندان شيبان پسر جوجى پسر چنگيز بودند كه در زمان شاه اسماعيل صفوى درسمرقند و بخارا و دشتهاى بين اورال و بحر خزر برگرد محمدخان ازبك گردآمدند و پس از چيرگى بر صحراهاى: قزل قوم قره قوم و آق قوم و ضبط جلگه هاى ماوراى سيحون شوكتى يافتند و خوارزم را به پايتختى برگزيدند و به دست اندازى به سرزمينهاى اين سوى سيحون پرداختند. آنان پس از چنگيز بزرگ ترين خسارتها را به خراسان بويژه مشهد وارد كردند.شاه اسماعيل كه در سال 907 دولت صفوى را تأسيس كرد سال 916.هـ.ق. به سمت خراسان حركت كرد و سپاهيانش در نزديكى شهر مشهد با نيروهاى محمد شيبانى درگير شدند. ازبكها در اين جنگ شكست سختى خوردند ولى در سال 918 به رهبرى عبيدالله برادرزاده محمد شيبانى و در حد فاصل سالهاى 930 و 944 پنج بار به خراسان حمله كردند درحمله 938هـ.ق. بر بخش بزرگى از خراسان چيره شدند.شاه طهماسب در سال 943 خراسان را آزاد كرد و با درگذشت عبيدالله در سال 946 خراسان چند سالى از دست ازبكها و غارت گريهاى آنان بياسود تا اين كه دين محمد سلطان ازبك در سال 952هـ.ق. به مشهد يورش آورد و مردم را قتل عام كرد.37
لطفا منتظر باشید ...
