تفسیر نمونه جلد 4

معنى" عسى" و" لعل" در كلام خدا
كلمه" عسى" در لغت عرب به معنى" شايد" و آميخته با معنى ترديد است و" لعل" به معنى اميدوارى و انتظار در مورد امورى است كه اطمينان به وجود آن در آينده نمى‏باشد ولى احتمال وجود دارد.

اكنون اين سؤال پيش مى‏آيد كه بكار بردن اينگونه كلمات در لابلاى سخنان انسانها كاملا طبيعى است، زيرا انسان از همه مسائل آگاه نيست، بعلاوه قدرت او محدود است و قادر به انجام هر چه مى‏خواهد نمى‏باشد، اما خداوندى كه از گذشته و آينده و حال كاملا با خبر است و قدرت بر انجام آنچه مى‏خواهد دارد، به كار بردن اينگونه كلمات كه دليل بر" جهل" و يا" عدم قدرت" است درباره او چگونه تصور مى‏شود.

به همين جهت بسيارى از دانشمندان معتقدند كه اينگونه كلمات، هنگامى كه در كلام خداوند بكار رود، معنى اصلى خود را از دست مى‏دهد، و معانى جديدى پيدا مى‏كند، مثلا" عسى" به معنى" وعده" و" لعل" به معنى" طلب" است.

ولى حق اين است كه اين كلمات در كلام خداوند نيز همان معنى اصلى خود را دارد و لازمه آن جهل و عدم قدرت نيست، بلكه اين كلمات معمولا در جايى بكار مى‏رود كه براى رسيدن به هدف، مقدمات متعددى لازم است، به هنگامى كه يك يا چند قسمت از اين مقدمات حاصل شود هرگز نمى‏توان حكم قطعى به وجود آن هدف كرد بلكه بايد به صورت يك حكم احتمالى بيان شود مثلا قرآن مجيد مى‏گويد:

وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ:

" هنگامى كه قرآن خوانده شود گوش كنيد و خاموش باشيد اميد است‏