تفسیر نمونه جلد 4

ظاهر بين و ساده دل با اين طرح مخالفت كردند و گفتند: عجبا! ما چگونه با كسانى كه گواهى به توحيد و نبوت پيامبر (ص) داده‏اند بجنگيم؟ و تنها به جرم اينكه هجرت ننمودند خون آنها را حلال بشمريم؟ آيه فوق نازل شد و دسته دوم را در برابر اين اشتباه ملامت و سپس راهنمايى كرد «1».

تفسير

با توجه به شان نزول بالا پيوند اين آيه و آيات بعد از آن با آياتى كه قبلا درباره منافقان بود كاملا روشن است.

در آغاز آيه مى‏فرمايد:" چرا در مورد منافقان دو دسته شده‏ايد و هر كدام طورى قضاوت مى‏كنيد" (فَما لَكُمْ فِي الْمُنافِقِينَ فِئَتَيْنِ) «2».

يعنى اين افراد كه با ترك مهاجرت و همكارى عملى با مشركان و عدم شركت در صف مجاهدان اسلام نفاق خود را آشكار ساخته‏اند نبايد در باره سرنوشت آنها كسى ترديد كند، اينها به طور مسلم از منافقان دست اولند، و عملشان گواه زنده عدم ايمانشان است، پس چرا بعضى فريب اظهار توحيد و ايمان آنها را مى‏خورند؟ و در مقام شفاعت از آنها بر مى‏آيند با اينكه در آيات قبل اشاره شد كه مَنْ يَشْفَعْ شَفاعَةً سَيِّئَةً يَكُنْ لَهُ كِفْلٌ مِنْها و به اين ترتيب خود را در سرنوشت شوم آنها سهيم مى‏نمايند.

سپس مى‏فرمايد:" اين عده از منافقان به خاطر اعمال زشت و ننگينى كه انجام داده‏اند خداوند توفيق و حمايت خويش را از آنها برداشته و افكارشان را به كلى واژگونه كرده، همانند كسى كه به جاى ايستادن به روى پا، با سر

(1) در باره اين آيه و آيات بعد شان نزولهاى ديگرى گفته شده از جمله اينكه بعضى آن را مربوط به جريان غزوه احد دانسته‏اند در حالى كه آيات بعد كه اشاره به مسئله مهاجرت مى‏كند با آن سازگار نيست و مناسب شان نزولى است كه در بالا ذكر كرديم.

(2) جمله فوق در واقع جمله محذوفى دارد كه با توجه به بقيه جمله روشن مى‏شود و اصل جمله در واقع چنين بوده: فما لكم تفرقتم فى المنافقين فئتين.