تفسیر نمونه جلد 4

فشار بوديم و به همين جهت توانايى بر اجراى فرمان خدا نداشتيم".

(قالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ).

اما اين اعتذار از آنان پذيرفته نمى‏شود و بزودى از فرشتگان خدا پاسخ مى‏شنوند كه:" مگر سرزمين پروردگار وسيع و پهناور نبود كه مهاجرت كنيد و خود را از آن محيط آلوده و خفقان بار برهانيد".

(قالُوا أَ لَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فِيها).

و در پايان به سرنوشت آنان اشاره كرده، مى‏فرمايد:" اين گونه اشخاص كه با عذرهاى واهى و مصلحت‏انديشى‏هاى شخصى شانه از زير بار هجرت خالى كردند و زندگى در محيط آلوده و خفقان بار را بر آن ترجيح دادند، جايگاهشان دوزخ و بد سرانجامى دارند".

(فَأُولئِكَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ ساءَتْ مَصِيراً).

در آيه بعد مستضعفان و ناتوانهاى واقعى (نه مستضعفان دروغين) را استثناء كرده و مى‏فرمايد:

" مردان و زنان و كودكانى كه هيچ راه چاره‏اى براى هجرت و هيچ طريقى براى نجات از آن محيط آلوده نمى‏يابند، از اين حكم مستثنى هستند، زيرا واقعا اين دسته معذورند و خداوند ممكن نيست تكليف ما لا يطاق كند".

(إِلَّا الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا يَسْتَطِيعُونَ حِيلَةً وَ لا يَهْتَدُونَ سَبِيلًا).

و در آخرين آيه مى‏فرمايد:" ممكن است اينها مشمول عفو خداوند شوند و خداوند همواره بخشنده و آمرزنده بوده است".

(فَأُولئِكَ عَسَى اللَّهُ أَنْ يَعْفُوَ عَنْهُمْ وَ كانَ اللَّهُ عَفُوًّا غَفُوراً).

ممكن است اين سؤال پيش آيد اگر اين افراد براستى معذورند چرا نمى‏فرمايد حتما خداوند، آنها را مى‏بخشد بلكه مى‏گويد" عسى" (شايد).

پاسخ اين سؤال همان است كه در ذيل آيه 84 از همين سوره بيان شد