لطفا منتظر باشید ...
ترتيب مناظرات حضرت
همانطور كه قبلا بيان شد مذاكرات زيادى بين حضرت و خوارج صورت گرفته كه همه در نهج البلاغه و كتب تاريخ ثبت گرديده اما يكى از مشكلات پژوهشگران تاريخ تنظيم و ترتيب اين مذاكرات است كه هيچكدام از گزارشگران يكجا و مرتب آنها را ذكر نكرده اند، بلكه به طور پراكنده بيان شده است، و اگر چنين اقدامى به عمل آمده بود كه تاريخ روزهاى مذاكره و ترتيب مذاكرات را ضبط كرده بود تاثير روانى سخنان حضرت بهتر روشن مى گشت و بسيارى از حقائق تاريخ روشن تر مى شد.نكته اى كه مسلم است اين است كه آن حضرت همان روش و تدبير شايسته خود را براى بيدار ساختن خوارج و اتمام حجت بر آنها به كار برده است.
مناظرات حضرت با خوارج
لحظه به لحظه غوغاى خوارج بالا مى گرفت و به صورت غائله بزرگى افكار جهان اسلام را به خود جلب مى كرد، و اين گروه كج انديش دست به تبليغات دامنه دار و نادرستى زده سعى مى كردند كه به اجتماع چنين وانمود كنند كه آن حضرت با ميل و رغبت خود طرح حكميت را پذيرفته و اكنون كه اين طرح موجب سرشكستگى مسلمانان گشته است تمام مسئوليت ها متوجه آن حضرت است و بر اساس عقيده ى مخصوص خودشان كه هر گناه بزرگى را موجب كفر مى دانستند مى گفتند كه: على در اين اشتباه به كفر گرائيده است و مى بايست در پيشگاه خدا و ملت پوزش بطلبد چون اين تبليغات با اين وصف افراد سطحى را كه قشر نسبتا مهمى از جامعه را تشكيل مى دهند تحت تاثير قرار داده بود لذا لازم بود كه نظر و سخنان آن حضرت درباره ى آنها و متن مذاكراتش با آنها در ميان مردم منتشر شود تا پرده هاى ابهام از جلوى چشمها به كنار برود و حقيقت امر روشن گردد.آن حضرت چون شخصا به اردوگاه خوارج قدم گذاشت آنها خودشان را در برابر رهبرى بزرگ كه از سيمايش آثار توجه به خدا و حقيقت جلوه گر است و سخنانش تا اعماق دلها نفوذ مى كند و چشمان پرفروغ و تيزبينش هر انسانى را تحت تاثير قرار مى دهد ديدند ولى سخت كوشيدند كه زمام اراده و قلب خود را در دست بگيرند و بر افكار نادرست خود استوار بمانند امام "ع" خود را در برابر چهره هائى كه روزگارى در پشت سرش در جبهه ها و اجتماعات او شركت مى كردند و اكنون روى در روى او به عنوان دشمنان سمج و هتاك قرار گرفته ايد مى بيند.
قلب پاك و باصفاى آن حضرت خدا مى داند كه چقدر خواستار هدايت آنان است بازوان سطبر و مردانه اش، آغوش پرمهر و محبتش چقدر آماده است كه بازگردد و يك يك آنها را در صورتى كه متنبه شوند و بيدار گردند در آغوش بگيرد.
او همانند پدرى كه فرزندان ناخلفش سر به طغيان نهاده اند دلش به حال آنها مى سوزد و اميدوار است كه به حقيقت امر توجه كنند و برگردند، او نقطه اى از مركز اجتماع را براى خود انتخاب كرد و محكم و استوار با توكل به نيروى بيكران الهى در آنجا ايستاد.
