مثل بيست و سوم : عقيده پاك همچون شجره طيبه است - مثل هاى آموزنده قرآن نسخه متنی

مثل بيست و سوم : عقيده پاك همچون شجره طيبه است

اءلم تركيف ضرب الله مثلا كلمه طيبه كشجرة طيبه اءصلها ثابت و فرعها فى السماء.

(آيا نديدى چگونه خداوند مثلى را زده است : گفتار پاك بسان درخت پاكى است كه ريشه آن در زمين ثابت ، و شاخه هاى آن ، در آسمان است ).

توتى اءكلها كل حين باذن ربها و يضرب الله الامثال للناس لعلهم يتذكرون . (ابراهيم /24 - 27)

(ميوه هاى خود را در هر زمان ، به اذن پروردگارش مى دهد، خدا اين مثلها را براى مردم مى زند، شايد به ياد آورند).

تفسير آيات

در اين فصل ، و فصل آينده ، خدا از دو مثل متقابل ياد مى كند:

الف : تشبيه كلمه پاك به درخت پاك كه ريشه در دل زمين و شاخه در آسمان دارد و پيوسته ميوه هاى شيرين خود را مى دهد.

ب : تشبيه سخن پليد به درخت ناپاك كه از زمين بركنده شده و براى او هيچ نوع ثبات و استقرارى نيست .

پيش از اين كه به تبيين مثل بيست و سوم بپردازيم ، لازم است در توضيح اين آيه مطالبى را يادآور شويم :

در اين آيات ، كلمه (طيبه ) (گفتار پاك ) به درخت پاك تشبيه شده است .

چيزى كه هست ويژگيهاى مشبه به (درخت پاك ) به صورت دلپذيرى بيان گشته است . اينك ويژگيهاى شجره طيبه :

1. درخت پاك ، درختى است كه از نظر منظر، زيبا و از نظر ميوه ، خوشمزه و سودمند و از نظر شكوفه و گل ، زيبا و از نظر سايه ، گسترده مى باشد كه اگر نسيمى بر آن بوزد، هواى بس لطيفى از آن برمى خيزد. به اين ويژگى ها با كلمه (طيبة ) اشاره شده است .

2. ريشه آن ثابت و استوار است كه توفانها و تندبادها آن را از جاى برنمى كنند. و به اين ويژگى با جمله (اءصلها ثابت ) اشاره گشته است .

3. شاخه هاى اين درخت ، سينه هوا را شكافته و به سوى آسمان پر مى كشد، چنان كه مى فرمايد: (و فرعها فى السماء)، مسلما بالا رفتن شاخه ها سبب لطافت ميوه ها و پاكيزگى آنها است كه از هواى سالم و نور كافى بهره مند مى شود.

4. اين درخت ، بى بر نيست ، بلكه داراى ميوه اى است كه مردم از آن بهره مند مى شوند. در حقيقت ، كار درخت ، كار توليدى است و كار انسان ، مثرف ميوه آنهاست . و به اين ويژگى با جمله (توتى اءكلها) اشاره مى كند.

5. ميوه دادن آن منحصر به فصل خاصى نيست ، بلكه در هر زمان ميوه مى دهد و ديگران را بهره مند مى سازد، چنان كه مى فرمايد: (كل حين ).

6. كار اين درخت خودسرانه نيست بلكه روى نظام الهى است و به اذن خداوند جهان ، انجام وظيفه مى كند.

اين ها ويژگيهاى شش گانه (شجره طيبه ) است ، حال آيا چنين درختى در زندگى ما وجود دارد يا نه ؟ نيازمند جستجو است . ولى در برخى از محيطهاى گرمسيرى ، درختانى هست كه در هر دو فصل ميوه مى دهند. از يك طرف ، ميوه آن را مى چينند و از طرف ديگر گل مى كند. ممكن است در پهنه زمين در ميان جنگلها و اطراف جهان ، چنين درختى وجود داشته باشد و اگر هم وجود نداشته باشد، ضررى به تشبيه نمى زند، زيرا شرط تمثيل اين نيست كه (مشبه به ) وجود خارجى داشته باشد، چه بسا انسان در عالم تمثيل امورى را با چيزى تشبيه مى كند كه فقط در انديشه او وجود دارد.

تا اينجا از بيان مشبه به فارغ شديم .

قرآن يادآور مى شود كه (كلمه طيبه ) نيز بسان درخت پاك داراى اين ويژگيهاست . يعنى اين كلمه از پاكى برخوردار بوده ، ريشه هاى آن ثابت و استوار و شاخه هاى متنوع آن داراى آثار حياتى است .

اكنون بايد ديد مقصود از اين كلمه پاك چيست ؟

مفسران در اين باره ، اقوال گوناگونى نقل كرده اند كه به برخى از آنها اشاره مى كنيم :

1. مقصود از كلمه طيبه ، كلمه توحيد است يعنى شهادت اءن لا اله الا الله .

2. هر كلامى است كه متضمن امر و نهى الهى است . علت اين كه آن را طيبه خوانده اند، به خاطر اين است كه عاملان به اوامر الهى در سايه اطاعت ، به خيرات و بركات فراوانى مى رسند.

آنچه مى توان گفت ، اين است كه اين تمثيل عطف بر تمثيل بيست و يكم است كه در سوره (رعد) وارد شده است ، چيزى كه هست در تمثيل نخست ، حق به آب و فلزات تشبيه شده و باطل به كف روى آب ، يا روى فلزات مذاب . ولى در اين آيه حق كه (كلمه طيبه ) است به شجره طيبه تشبيه شده با آن ويژگيها، بنابراين ، كلمه طيبه ، عقايد حقه الهى است كه از واقعيت صحيح برخوردار باشد، چنين كلمه اى مانند همين شجره طيبه است . بازده آن شيرين و اثر آن گسترده و از دوام و پيوستگى برخوردار است ، و اگر در نظريه نخست به كلمه (لا اله الا الله ) كه حاكى از يك عقيده صحيح است ، بسنده شده ، در حقيقت به يكى از موارد حق اشاره شده است . بنابراين عقايد صحيح و اخلاق نيك ، داراى ويژگى خاصى است . مثلا انسان در سايه توحيد و اعتقاد به خداى دانا و توانا و اين كه پس ‍ از مرگ روز جزا سزايى هست ، خود را با ملكات فاضله آراسته و ميوه هاى دين خود را در اين جهان و در جهان ديگر مى چيند.