لطفا منتظر باشید ...
مقدمه
«برائت از مشركان» از اصول مسلّم واجزاى لاينفك مراسم عبادى ـ سياسى حج ابراهيمى است و اين حقيقت با اندك تأملى در زواياى مختلف اين فريضه بزرگ الهى آشكار مى شود. چنانكه مراجعه به منابع و مآخذى كه عهده دار تبيين ابعاد گوناگون آن است، بر اين واقعيت گواهى مى دهد. امام خمينى(قدس سره)
كه به حق، احياگر اسلام ناب محمدى
(صلى الله عليه وآله)
در عصر حاضر است، تلاش فراوانى در جهت احياى اين فريضه، به ويژه بعد سياسى آن نمود و مسلمانان عالم را با زواياى ناشناخته، مغفول وفراموش شده اين فريضه روحبخش و عزت آفرين آشنا ساخت. معرفى ابعاد مختلف حج، كه در سيره نظرى و عملى حضرت امام متبلور است، به طرق گوناگون يكى از وظايف رهروان آن عزيز راحل است. در همين راستا معاونت آموزش و تحقيقات بعثه مقام معظّم رهبرى در سال 1376ش. موضوعاتى را در اختيار محققان و پژوهشگران نهاد تا با تلاش علمىِ خود بخشى از هدف يادشده را تحقق بخشند.اين اثر با عنوان «مبانى دينى و سياسى برائت از مشركان» اجابتى به اين دعوت بود. قبل از ورود به بحث، ذكر نكاتى به عنوان مدخل ورود به بحث، خالى از فايده نيست:1 ـ اين بحث، به مقدار ثلثِ حجمِ فعلى و با عنوان «مبانى دينى برائت از مشركان» در قالب يك مقاله، براى فصلنامه «ميقات حج» نوشته شد، سپس با نگرشى جامع و با تجديدنظر در پاره اى محورها و به صورت نوشتار حاضر تحت عنوان «مبانى دينى و سياسى برائت از مشركان» به رشته تحرير در آمد. اين بحث در دو بخش «مبانى دينى» و «مبانى سياسى» برائت از مشركان، و يك «خاتمه» كه عهده دار پاسخگويى به پاره اى از شبهات و اشكالات است، تنظيم شده است.2 ـ صناعت بحث اقتضا مى كرد كه لااقل سه فصل اوّل كه از مبادى تصوّرى بحث شمرده مى شوند، در مقدمه بيايد، اما چون از يك طرف با استفاده از منابع دينى تبيين شده اند و از طرف ديگر پيوستگى فراوانى با موضوع مقاله دارند، در ابتداى بخش اول مطرح گرديد.3 ـ قرآن و عترت، منابع اصلى اين مقاله اند، هرچند سيره علمى و عملى پيامبران و ائمه طاهرين
(عليهم السلام)
با الهام از قرآن و تاريخ، مأخذ ديگرى براى آن محسوب مى شوند.4 ـ از آنجا كه مباحث سياسى در اين بحث، از مباحث دينى جدا نيستند، علاوه بر مبحث مستقل «مبانى سياسى برائت» در لابلاى مباحث بخش اول نيز مى توان ابعادى از سياست اسلام و نكاتى از سياست حج را مشاهده كرد.5 ـ در هر دو بخش، ابتدا پيوند دين يا سياست با «برائت از مشركان» و جايگاه آن در دين و سياست مطرح گرديده، سپس بحث در حج و شؤون مختلف اين تكليف عبادى ـ سياسى پى گيرى شده است.6 ـ نصوص و ادلّه اى كه در قرآن و عترت مى تواند به نحوى «مبنا» يا «دليل و پشتوانه» اى بر «اعلان برائت از مشركان» باشد، مورد بحث قرار گرفته است، گرچه آيات و احاديث، دلالت يكسانى بر مطلب ندارند، برخى نص، برخى ظاهر و بعضى ديگر مؤيّدى بر ضرورت انجام اين تكليف دينى و سياسى است. چنانكه برخى بالمطابقه، بعضى بالتضمّن و بعضى ديگر بالالتزام دلالت دارند.7 ـ در شرح و تفسير آيات، افزون بر تفاسير عالمان شيعى، به پاره اى از تفاسير دانشمندان اهل سنت نيز مراجعه گرديده تا آراء و نظريات آنان نيز در اين بحث تقديم شود و بر «جاهلان متنسك» و «عالمان متهتك» معلوم گردد كه تكليف «برائت از مشركان» اختصاص به مكتب تشيّع ندارد، بلكه دانشمندان اهل سنت نيز آن را جزئى از دين مى دانند.8 ـ درتاريخ اسلام، هيچ عالم اسلامى را نمى توان يافت كه به قدر رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت امام خمينى
(قدس سره)
به احياى نظرى و عملى اين اصل توحيدى پرداخته باشد. بسيارى از مباحث اين نوشتار نيز با الهام از ديدگاههاى ناب ايشان مطرح و پيگيرى شده و در فصلهاى مختلف مورد استشهاد قرار گرفته است. البته بسيارى از دانشمندان مذاهب اسلامى، «برائت از مشركان» را جزو اصول اساسى دين مى دانند، هرچند از احياى آن در موسم حج و سرزمين وحى و پايگاه توحيد غافل و يا ناتوانند.9 ـ اين مقاله تنها مدخلى است بر اين مبحث اساسى، كه قرنها گردوغبار غربت بر آن نشسته است. هرچند به همت احياگر حج ابراهيمى در عصر حاضر، تا حدّى «انزوا و غربت» از چهره آن برگرفته شده، اما تبيين نظرى و ارائه مبانى آن براى جوامع اسلامى، كه قدمى در راه تشريح زواياى «اسلام ناب محمدى
(صلى الله عليه وآله)
» و تفكيك آن از «اسلام آمريكايى» است، محتاج تلاش پژوهشگران و محققان معتقدى است كه سوداى اعتلاى انديشه هاى حضرت امام خمينى
(قدس سره)
را در سر دارند.10 ـ از تلاش و همت مسؤول محترم معاونت آموزش و تحقيقات بعثه مقام معظم رهبرى، حضرت حجة الاسلام والمسلمين آقاى حاج سيّدعلى قاضى عسكر (دام عزّه) در جهت نشر و گسترش ابعاد مختلف حج و انتشار اين اثر به عنوان تلاشى ناچيز در اين زمينه سپاسگزارم و براى ايشان و همكاران محترمشان توفيق روزافزون از خداوند سبحان خواهانم.
