مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکان نسخه متنی

2- كعبه، محور حرّيت و آزادگى

كعبه را «بيت عتيق» ناميده اند و در كلمات معصومان
(عليهم السلام)
دو معنا براى آن به چشم مى خورد،⁽²⁸⁾ چنانكه از كلمات اهل
لغت نيز استفاده مى شود:

1-
كعبه نيز هرچند بنايش به دست ابراهيم خليل و فرزندش اسماعيل
(عليهما السلام)
بوده، اما زمين به حسب روايات از «زمين كعبه» گسترده شده است⁽²⁹⁾ و به لحاظ قديمى و نفيس
بودنش، بيت عتيق خوانده مى شود.

2ـ چون كسى مالك كعبه نيست و از هر سلطه و سلطنتى آزاد است⁽³⁰⁾ عتيق ناميده مى شود. همانطوركه مملوك با
«عتق» از سلطه ارباب و مالك آزاد مى شود، كعبه نيز از سلطه هر مالك و سلطانى آزاد است.

به روايتى از ابوحمزه ثمالى در اين زمينه كه عهده دار تبيين هر دو معنا از عتيق است. توجه كنيد كه مى گويد: در مسجد الحرام خدمت امام باقر
(عليه السلام)
رسيده، عرض كردم:

«لايّ شىء سمّاه الله العتيق؟ فقال: انه ليس من بيت وضعه على وجه الأرض الاّ له ربّ وسكان يسكنونه غير هذا البيت، فانّه لا ربّ له الاّ الله عزّوجلّ وهو حرّ. ثم قال: ان الله عزّوجلّ خلقه قبل الأرض، ثم خلق الأرض من بعده فدحاها من تحته»

«به چه دليل خانه كعبه را عتيق ناميده اند؟ حضرت فرمود: چون خانه اى نيست كه خداوند آن را بر روى زمين نهاده باشد، جز اينكه صاحبى و ساكنانى دارد، جز اين خانه; اين خانه صاحبى جز خداى عزّوجل ندارد واو حرّ و آزاد است. سپس حضرت فرمود: خداى عزّوجل قبل از زمين، آن را آفريد، سپس زمين را خلق كرد و از زير آن خانه، زمين را گسترانيد.»


از اين رو، جز آزادگان بر گرد آن نمى چرخند; آزادگانى از هر سلطه درونى و بيرونى.

اساساً كعبه مركزى است تا انسانها خود را از سلطه نفس امّاره و طاغوتها برهانند، تنها «احرار» شايستگى طواف بر بيت عتيق و حرّ را دارند. همانطور كه نماز، آدمى را از فحشا و منكر بازمى دارد، طواف نيز انسان را از شرك و بردگى و ظلم پذيرى آزاد مى كند; چرا كه انسان مأمور است بر گرد بيت عتيق طواف كند «وليطّوفُوا بالبيت العتيق»

از اين بيان لطيف استفاده مى شود: خانه اى كه مملوّ از بتهاى سنگى و چوبى باشد يا در محاصره مشركان و ملحدان يا مستكبران و ستمگران واقع شود، «عتيق» نيست. با شكستن بتهاى درون كعبه و شكستن ابهت و قدرت مشركان و مستكبران و قطع ايادى آنان از اين پايگاه توحيد، بيت الله الحرام، عتيق خواهد شد. آنگاه طواف بر آن نيز «طواف بر بيت عتيق» خواهد بود.

چگونه ممكن است «فضاى كعبه» پر از بتها و «اختيار كعبه» به دست مشركان و مستكبران باشد و زائران آن مدعى «طواف بر بيت عتيق» باشند؟ از همين رو پيامبر خدا
(صلى الله عليه وآله)
در سال نهم هجرى با صلاى «برائت از مشركان» زمينه فتح مكه را فراهم نمود و بتهاى كعبه را يكى پس از ديگرى شكست، چنانكه بر ابهّت و قدرت ابوسفيان ها پايان داد.

بنابراين «اعلان برائت از مشركان» زمينه ساز رهايى «بيت الله الحرام» از چنگ بت «شرك و الحاد» و زنجير «تحجر و كج انديشى» است تا هم كعبه از اسارت رهاشود و هم بلاد مسلمانان از سلطه مستكبران و ستم پيشگان آزاد گردد. روشن است كه در آن صورت كعبه، «عتيق» خواهد شد و تنها «احرار» مى توانند بر گرد چنين محورى طواف كنند.