لطفا منتظر باشید ...
3- كعبه، پايگاه «قيام للناس»
خداى سبحان خانه اش را بيت حرام قرار داد تا مكان و پايگاه قيام براى مردم باشد و منافع آنان را تأمين كند{
جَعَلَ اللهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ قِيَاماً لِلنَّاسِ
}
.ايجاد ارتباط بين «بيت الله الحرام» و «ماههاى حرام» به وسيله احكام و مناسك حج، زندگى اجتماعى توأم با سعادت مردم را تأمين نموده است. اندك تأملى در منافع و بركات بيت عتيق و ماههاى حرام نشان مى دهد كه بركات ثابت و متغير فراوانى بر آن مترتب است. صله ارحام، ارتباط بين دوستان، انفاق به فقرا، كسب و كار و منفعت اقتصادى، دوستى و مودّت بين اقوام و نزديكان، آشنايى با مسلمانان بلاد ديگر، نزديكى قلوب، پاكيزگى روح، تقويت قواى مسلمانان، رشد ملت، حيات دين و اهتزاز علائم حق و حقيقت و پرچمهاى توحيد و يكتاپرستى، همگى از آثار و بركات حج است.(31) حتى در روايات وارد
شده كه چنانچه كسى براى خانه خدا نذرى نمايد، از آنِ زائران خانه است، نذورات را مى فروشند و به افراد محتاج مى دهند.در واقع آيه شريفه پاسخى است به شبهه كسانى كه اعمال و مناسك حج را كم فايده يا بى فايده و خرافى تخيل مى كردند، چنانكه از ذيل آيه كه مى فرمايد:
{
ذَلِكَ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَوَاتِ وَمَا فِي الاَْرْضِ وَأَنَّ اللهَ بِكُلِّ شَيْء عَلِيمٌ
}
.«اين براى آن است تا بدانيد كه خدا آنچه را در آسمانها و آنچه را در زمين است، مى داند و خداست كه بر هر چيزى داناست.»
استفاده مى شود كه خداوند دانا، اين همه منافع و بركات را بر كعبه، ماه حرام و اعمال و مناسك حج مترتب نموده است.امام خمينى
(قدس سره)
در موارد متعددى كعبه معظّمه را براى «قيام ناس و نهضت همگانى» شمرده اند(32) و ظاهراً همه آن
بيانات، ناظر به همين آيه كريمه است چنانچه يكى از مفسران معاصر، كه شاگرد دو استاد يادشده است، در اين زمينه آيه را چنين تفسير نموده اند:«از سيره حضرت ابراهيم و قيام و استقامت مردم در طول تاريخ استفاده مى شود كه كعبه پايگاه قيام و حركت مردم بوده و بقاى دين الهى به بقا و حيات آن بستگى دارد، چنانكه امام صادق
(عليه السلام)
مى فرمايد:
«لا يزال الدين قائماً ما قامت الكعبة»;
(33) «دين
همواره استوار مى ماند، مادامى كه كعبه باقى و استوار باشد.»
در آيات شريفه قرآن «قيام» به معناى جهاد بكار رفته و «قعود» كه ضد قيام است در نقطه مقابل جهاد قرار گرفته است. {
وَفَضَّلَ اللهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْراً عَظِيماً
}
;
(34) «خداوند جهاد كنندگان را
بر خانه نشينان به پاداشى بزرگ، برترى بخشيده است.»
همانطور كه ملاحظه مى شود، اين تفسيرِ ديگرى از آيه شريفه است، در تفسير اول «قياماً للناس» به معناى آن است كه بيت الله الحرام مايه قوام براى مردم قرار داده شده تا مصالح مردم از اين رهگذر تأمين شود و در تفسير دوم بيت الله الحرام محلّ قيام و نهضت قرار داده شده است. بعيد نيست كه آيه شريفه
{
لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمْ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ...
}
(35) نيز كه
بيانگر يكى از اهداف بعثت پيامبران است، مؤيدى بر تفسير دوم باشد، اگر يكى از وظايف مردم قيام به قسط است، چه مكانى مناسب تر از خانه خدا مى تواند مركز اين قيام و حركت باشد؟
نكته قابل ملاحظه در آيه شريفه آن است كه اين قيام «للناس» است، بنابر هر دو تفسير، هدف تأمين مصالح و منافع مردم است، البته در فرهنگ قرآن، «منافع» اعم از دنيايى و آخرتى است. چنانكه در آيه شريفه ديگر با صراحت بيان گرديده است، خطاب به ابراهيم خليل و بنيانگذار كعبه مى فرمايد:{
وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالا وَعَلَى كُلِّ ضَامِر يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجّ عَمِيق * لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللهِ فِي أَيَّام مَعْلُومَات عَلَى مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الاَْنْعَامِ فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ
}
.«و در ميان مردم براى (اداى) حج، بانگ برآور تا (زائران) پياده و (سوار) بر هر شتر لاغرى كه از راه دورى مى آيند، به سوى تو روى آورند، تا شاهد منافع خويش باشند و نام خدا را در روزهاى معلومى بر دامهاى زبان بسته اى كه روزىِ آنان كرده است، ببرند. پس از آنها بخوريد و به درمانده مستمند بخورانيد.»
در آيه شريفه ديگر، كعبه را اولين خانه اى معرفى مى كند كه براى مردم مايه بركت قرار داده شده است.{
إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكاً وَهُدىً لِلْعَالَمِينَ
}
.«در حقيقت اولين خانه اى كه براى (عبادت) مردم، نهاده شده، همان است كه در مكه است و مبارك، و براى جهانيان (مايه) هدايت است.»
آيه مباركه در پاسخ شبهه يهوديان، در خصوص تغيير قبله مسلمانان از بيت المقدس به سوى بيت الله الحرام است. كلمه «مبارك» به معناى خير فراوان است و البته بخاطر همراهى آن با هدايت عالميان
{
وهدى للعالمين
}
، ممكن است فقط ناظر به بركات دنيوى باشد(36) چنانكه «هدايت»
بركت اخروى است. نكته قابل توجه در آيه شريفه مانند آيات گذشته، تعبير «الناس» است بدين معنا كه خداوند كعبه را براى مردم و تأمين منافع آنان خلق كرده و مقرر نموده است.امام هشتم
(عليه السلام)
حج را حاوى منافعى براى همه اقشار مردم در شرق و غرب عالم مى دانند; اعم از آنكه در موسم حج حاضر شوند و يا توفيق تشرف به بيت الله الحرام را پيدا نكنند و نيز فرصتى براى تفقّه و انتقال سخنان ائمه
(عليهم السلام)
به هر ناحيه و منطقه اى مى شمارند.(37) روشن است كه مراد از تفقّه
و نقل اخبار امامان معصوم
(عليهم السلام)
، شناخت دين خدا و تكاليف فردى و اجتماعى است. و در هر زمانى حتى در عصر غيبت لازم و ضرورى است. اطلاع از مسائل جهان اسلام در ابعاد مختلف و نيز مشكلات جوامع اسلامى مى تواند مصاديقى از تكليف اجتماعى مسلمانان باشد، قريب به اين مضمون در روايتى از امام صادق
(عليه السلام)
به عنوان «علت تشريع حج» ذكر شده است، مى فرمايند:«(حج بر بندگان واجب شده تا مسلمانان) شرق و غرب عالم، يكديگر را بشناسند و از آثار رسول خدا و اخبار او اطلاع پيدا كنند.»
خلاصه آنكه در پرتو حج و قيام در بيت الله الحرام، منافع دنيوى و اخروى نصيب مردم مى شود، چه نفعى بالاتر از «رهايى از سلطه مشركان، مستكبران و ستمگران»؟ چه سعادتى بالاتر از كسب «استقلال» و «آزادى» و زيستن در پرتو عدالت؟
امام خمينى در اين زمينه كه كعبه مركز قيام للناس است، بيانات متعددى دارند كه هريك حاوى لطائفى است، چند نمونه از كلمات آن بزرگوار را نقل مى كنيم:«بيتى كه براى قيام تأسيس شده است آن هم تمام ناس و للناس، پس بايد براى همين مقصد بزرگ در آن اجتماع نمود.»
«اين كنگره سراپا سياست كه به دعوت ابراهيم و محمد ـ صلى الله عليهما وآلهما ـ برپا مى شود و از هر گوشه دنيا و از هر فج عميق در آن اجتماع مى كنند، براى منافع ناس است و قيام به قسط است و در ادامه بت شكنى هاى ابراهيم و محمد است و طاغوت شكنى ها و فرعون زدودنهاى موسى است.»
«بيت الله الحرام اول بيتى است كه براى ناس بنا شده، بيت همگانى است. هيچ شخصيتى و هيچ رژيمى و هيچ طائفه اى حق تقدم در آن را ندارد. اهل باديه و صحرانشينان و خانه به دوشان با عاكفان كعبه و شهرنشينان و دولتمردان، در آن يكسانند، اين بيت معظم براى ناس بنا شده و براى قيام ناس و نهضت همگانى و براى منافع مردمى. و چه نفعى بالاتر و والاتر از آنكه دست جباران جهان و ستمگران عالم از سلطه بر كشورهاى مظلوم كوتاه شود و مخازن عظيم كشورها براى مردم خود آن كشورها باشد.»
