لطفا منتظر باشید ...
دوستى و دشمنى عادلانه
پاىبندى به ميزان عدل در مواردى كه سيل مهرورزيها خانه عقل را تهديد مىكند و چراغ انصاف را فرو مىنشاند، كار آسانى نيست. سعه صدر و ظرفيتبزرگ روحى مىخواهد كه آدمى با دشمنانش و مخالفانش نيز به گونهاى رفتار كند كه از راه اعتدال بيرون نرود و دوستى و دشمنى او را به بىعدالتى نكشاند على(ع) كه قهرمان اين ميدان است، با سخن و سيرهاش ثابت كرد كه مصداق كامل عدالت است و عدل را به عنوان ناموس بزرگ آفرينش و وحى پذيرفته است. دوستيها و دشمنيها، او را از مسير و ميزان عدالت جدا نمى سازد. او كه در مكتب قرآن و پيامبر(ص) پرورش يافته اين كريمه قرآنى را تابلو راه خود ساخته است:
«ولايجرمنكم شنآن قوم على ان لا تعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوى.» [43]
دشمنى دشمنان شما را به بىعدالتى نكشاند. به عدل رفتار كنيد كه زمينهساز پرهيزگارى است.
بر همين اساس، به فرزند خود سفارش مىكند:
«عليك بالعدل على الصديق و العدو.» [44]
بر تو باد كه با دوست و دشمن به عدل رفتار كنى.
در شمارش اوصاف پارسايان به اين اصل بزرگ اجتماعى اشاره دارد:
«لايحيف على من يبغض ولاياثم فيمن يحب.»[45]
[پارسا كسى است كه] با دشمنانش به خاطر دشمنى ستم روا نمىدارد و با دوستان به جهت دوستى، گرفتار گناه نمىگردد.
در فرهنگ علوى، كه برگرفته از فرهنگ قرآنى است، مردم همه «عيال» و روزىخور خدايند يا همكيش و هم عقيده و همراه فرمانروايند و يا هم نوع او، كه بايد از حقوق انسانى برخوردار باشند. [46]در هر حال، اين نگرش فراگير مىطلبد كه با همه شهروندان به گونهاى اسلامى و انسانى رفتار شود، تا ميزان عدل دوست و دشمن را، راست كند و قانونمند.
در سيره امام على(ع) مىيابيم با اين كه شمارى از مخالفان و ستيزندگان با وى، وى را در سختترين شرايط اجتماعى و سياسى قرار دادند و از لحاظ روحى نيز، فشارهاى روانى سختى را بر آن حضرت وارد كردند، ولى آن ناخداى كشتى امت از اين طوفانها و ترفندها نهراسيد و راه عدل را ادامه داد.
خوارج نهروان روشنترين گواه اين مدعاست. آنان، تا هنگامى كه دستبه كار نشدند و نظم و نظام را دچار مشكل نكردند، حضرت، با آنان مدارا كرد و عرصه را بر اين مخالفان هتاك و بىپرده خود، تنگ نكرد و خطاب به اين گروه فرمود:
«ان لكم عندنا ثلاثا: لانمنعكم صلاة فى هذا المسجد ولانمنعكم نصيبكم من الفىء ما كانت ايديكم مع ايدينا ولانقاتلكم حتى تقاتلونا.»[47]
شما [خوارج] نزد من سه حق داريد: از نمازگزاران شما در اين مسجد، جلوگيرى نمىكنيم، سهم شما را تا مادامى كه با ما هستيد و اصل نظام را پذيراييد، قطع نمىكنيم و جنگ و نبرد را آغاز نمىكنيم، مگر آن كه شما آغازگر جنگ باشيد.
نهروانيان، با فضاآفرينيها و شعارهاى ناروا و به دور از واقع و حقيقت، فضاى حكومت علوى را آلودند. دستپروردگان نابانديش و درستكردار حضرت، تاب شنيدن و ديدن سخن و رفتار آنان را نداشتند و هر آن احتمال مىرفت كه درگيرى بين پيروان راستين و خوارج، پديد آيد، اما حضرت، براى فرو خواباندن فتنه و درگيرى، هماره مىفرمود:
«والعدل فى الرضا والغضب.» [48]
در حالتخوشنودى و خشم به عدالت پايبند باشيد.
اين رهنمودها، جلو بسيارى از ناهنجاريهاى سياسى اجتماعى را مىگرفت وحدت ملى و امنيت و آرامش را برقرار مىساخت.
بىگمان، اگر اين سيره در ارتباط با ديدگاههاى مخالف و جريانها و گروههاى دگرانديش عملى گردد و على باوران از موضعگيريهاى شتاب آلود و هيجانزده بپرهيزند، و در بحرانهاى اجتماعى و سياسى گوش به فرمان ولى و رهبر دينى خود باشند، بسيارى از تنشها و تشنجها، فروكش خواهد كرد و انتقادهاى سازنده تبديل به انتقامهاى ويرانگر نخواهد شد. به يقين در اين فضا، مواضع حق پويان شفافتر و روشنتر خواهد گرديد و هويتباطل محوران نيز، بر مردم آشكار خواهد شد.[49] در چنين فضايى مىتوانيم ادعا كنيم كه از مدينةالنبى الهام گرفتهايم و به سمت و سوى جامعه علوى و ولايى گام بر مىداريم و اين هم نشانهاى از آن: على(ع) از زبان پيامبر اكرم(ص) نقل فرمود:
«فاذا رايتم خيرا فاعينوا عليه و اذا رايتم شرا فاذهبوا عنه فان رسول الله(ص) كان يقول:
«يابن آدم، اعمل الخير ودع الشر فاذا انت جواد قاصد.» [50]
چون امر خيرى يافتيد به ياريش بشتابيد و اگر با جريان شرى روبهرو شديد، از آن بگذريد [و آن را كنار نهيد] كه رسول خدا(ص) فرمود:
اى انسان! خير را انجام ده و از شر گريزان باش كه در اين صورت رهروى متعادل خواهى بود.
اگر با ميزان عدل، به رخدادها و عملكردها و موضعگيريها نگاه شود، انسان پاىبند و متعهد، هر جا خيرى ديد از سوى هر كس و هر جناحى با او همسو و همراه مىشود و هر جا بدى و شرى ديد، از هر كس، گرچه از دوست و گروه خودش باشد، آن را نمىپذيرد. در نتيجه، در همه حال، با موافق و مخالف و دوست و دشمن، پيوندى عادلانه دارد.
