ب: نبوت - اسلام، قرائت ها و امام خمینی نسخه متنی

ب: نبوت

در مقوله نبوت اختلاف مهمي در ميان عالمان اسلامي خصوصاً اماميه مطرح نيست. مهم‏ترين مسأله بحث‏انگيز، مسأله عصمت پيامبر است كه اشاعره و معتزله در بعضي موارد آن ترديد كردند. اما اماميه آن را به صورت مطلق مي‏پذيرد، تنها شيخ صدوق و استادش ابن وليد قايل به سهو پيامبر در نماز هستند كه معتقدند انكار آن از مصاديق غلو است،14 اما مورد هجمه بيشماري از بزرگان قرار گرفته است.15 اين در حالي است كه شيخ صدوق در مقام تأليف كتابي مستقل در اثبات سهو نبي برمي‏آيد و براي اين كار از خداوند طالب اجر و پاداش است.

استناد معجزه به خود پيامبر يا خدا از مسايل اختلافي بين متكلمان و فلاسفه است. فلاسفه بنابر پذيرفتن اصل عليّت و قاعده «الواحد» معجزات را فعل خود پيامبر مي‏دانند، اما متكلمان معجزات را فعل مباشر خدا و انگاشتن آن فعل پيامبر را از مصاديق تفويض باطل توصيف مي‏كنند. چنان كه علامه مجلسي نظريه فلاسفه را كفر صريح ياد مي‏كند كه هيچ عاقلي در تكفير آن ترديدي نمي‏كند. به زعم وي، ادله عقلي و نقلي بر استحاله ديدگاه فلاسفه دلالت مي‏كند.16

مرحوم امام خميني قدس‏سره در نقد موضع علامه مجلسي، ضمن رد دليل وي مبني بر شمردن نظريه فلاسفه از مصاديق تفويض باطل، آن را برهاني توصيف مي‏كند.17

ج: امامت

بيان شد كه اصل نبوت حضرت محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله و صفات او چالشهاي عميقي در ميان علماي اسلام ايجاد نكرده است. اما مسأله جانشيني آن حضرت، از مسايل بحث‏انگيز و اختلافي ديني شد كه بستر پيدايش قرائتهاي مختلف از كتاب و سنت و به دنبال آن پيدايش فرق و مذاهب مختلفي شد. به گونه‏اي كه بعضي فرق و مذاهب يكديگر را تكفير و چه بسا قايل به نجاست آنها شده‏اند. مذهب تشيع ـ كه قرائت اهل بيت از اسلام است ـ از بدو پيدايش نكته نظرات مختلفي درباره فرق ديگر «اهل سنت» اظهار داشته است كه اينجا با اشاره مي‏گذريم.

1) امامت از اصول دين يا مذهب

اكثر متكلمان اماميه امامت را از اصول دين اسلام بر مي‏شمارند، به اين معنا كه با انكار يا فقدان اصل امامت، حقيقت اسلام شخص، از بين خواهد رفت به گونه‏اي كه اعمال عبادي وي باطل و در آخرت خسران و عذاب جهنم نصيب او خواهد شد. متكلمان نامي اماميه مانند شيخ صدوق18، شيخ مفيد19، سيد شريف رضي20، ابن نوبخت، شيخ طوسي21، علامه حلي22 و ديگران در تكفير اهل سنت ـ كه تعبير به مخالفان مي‏شود ـ اتفاق كلمه دارند.

اختلاف اماميه تنها در پذيرفتن اسلام ظاهري مخالفان است به اين صورت كه آيا مخالفان كه در كفر واقعي و باطني آنان شبهه‏اي نيست، در ظاهر نيز محكوم به كفر و لوازم آن مانند نجاست هستند يا نه؟