اينك كه با ابعاد و نيازهاي اصيل انسان آشنا شديم، لازم است، تعاليم و احكام اسلامي را با اين نيازها مقايسه كنيم تا جامعيّت آن را بيازماييم.از بررسي قوانين و تعاليم اسلامي به روشني آشكار ميشود كه دين اسلام همه زواياي وجود و حيات انسان را مورد اهتمام و اعتنا قرار داده و هيچ نكتهاي را فروگذار نكرده است.
اسلام و تمايلات عالي
تعقل و تفكر و رشد عقلاني و فكري بشري در اسلام جايگاه بسيار برجستهاي دارد، تا آنجا كه قرآن كريم كساني را كه از خردورزي بيبهرهاند بدترين جنبدگان ميداند و ميفرمايد: «ان شرّ الدّوابّ عندالله الصّم البكم الذين لايعقلون»21.و در آيات بسياري تفكر و خرد ورزي را غايت نزول وحي و برخي از قوانين و تعاليم الهي دانسته است.«وانزلنا اليك الذكر لتبين للناس مانزل اليهم و لعلهم يتفكرون»22.«تلك الامثال نضربها للناس لعلهم يتفكرون»23.امام علي عليهالسلام آنجا كه اهداف نبوت پيامبران الهي را بيان فرموده است، يكي از آنها را برانگيختن انديشهها و كشف گنجينههاي عقول دانسته است.(ليثيروا لهم دفائن العقول)24.تعقل و تفكر در آفرينش، سرانجام انسان را به جهانبيني توحيدي رهنمون ميگردد، و او را در مسير خداپرستي و خضوع در برابر كمال و جمال مطلق به انگيزه سپاسگزاري از مبدأ آفرينش كه منعم حقيقي است قرار ميدهد، و از اين رو است كه دعوت به يكتاپرستي نيز در سرلوحه دعوتهاي ديني قرار گرفته و لذا قرآن ميفرمايد: «ولقد بعثنا في كل امة رسولا ان اعبدوا الله و اجتنبوا الطاغوت»25.فضايل و ارزشهاي اخلاقي نيز از اجزاي لاينفك تعاليم و احكام ديني است. همانگونه كه عدهاي از فلاسفه اخلاق گفتهاند، روح و جوهر اخلاق را عدالت تشكيل ميدهد، يعني آنگاه كه انسان بتواند در مواجه با مسايل مختلف و بهكارگيري غرايز و تمايلات خويش از آفت و بيماري زيادهروي و كوتاهي محفوظ بماند و در خط ميانهروي قرار گيرد، به سرچشمه فضايل و ارزشهاي اخلاقي دست يافته است. و چنين است كه برپايي قسط و عدل در حيات بشر - در همه زوايا و زمينهها- از جمله اهداف دين بهشمار ميرود. همچنان كه قرآن ميفرمايد:«لقد ارسلنا رسلنا بالبينات و انزلنا معهم الكتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط...»26.از اين اصل كلي اخلاقي كه بگذريم، فروع اخلاق -اعم از اخلاق فردي و اجتماعي- بخش عظيمي از تعاليم و دستورات ديني را به خود اختصاص داده است كه وضوح اين مطلب ما را از ذكر شاهد و نمونه بينياز ميسازد. در اهميّت اين مطلب همين بس كه آخرين پيامبر الهي، تتميم مكارم اخلاق را از اهداف رسالت خويش برشمرده و فرموده است: (انما بعثت لاتمم مكارمالاخلاق)27.
لطفا منتظر باشید ...
