زيارت و سياحت - فقیهان جهانگرد نسخه متنی

در پى تلاشهاى سيد جمال الدين اسدآبادى, شاگردش محمد عبده و سفر سيد عبدالحسين شرف الدين به مصر و پاشيدن بذر وحدت وهمبستگى بين علماء مذاهب اسلامى, بسيارى از علماى اهل سنت چون: شيخ مراغى, عبدالمجيد سليم, شيخ محمود شلتوت, به اين سروش الهى لبيك گفتند و با تأسيس (دارالتقريب بين المذاهب الاسلاميه) گامهاى بلندى در جهت همدلى و همراهى مسلمانان برداشته شد.

زيارت و سياحت

زيارت خانه خدا, مزار ائمه اطهار(ع) زنده نگهداشتن ياد آنان در دلها امرى است كه پيشوايان دين بر آن تأكيد فراوان داشته اند. بدين جهت فقها و دانشوران نيز توسّل و زيارت را منبع فيض و الهام دانسته و در تنگناهاى زندگى, مشكلات علمى و… از اين وسايط ارتباط باخداوند, بهره ها گرفته اند. براساس اين باور مى بينيم دانشمندانى كه در پى وظيفه الهى از مشاهد مشرفه دور مانده اند, همواره در آرزوى ارتباط نزديك با منابع فيض بوده اند. فقهايى كه ويژه زيارت و سياحت از شهرهاى دور سفر كرده اند, از شمار بيرون هستند. در اين جا چند تن از فقهاى بزرگ را كه افزون بر زيارت به سيروسياحت و بازديد از مكانهاى مقدس و مزار فرزانگان نيز پرداخته اند, نام مى بريم.

1 . محمد بن الحسن معروف به شيخ حرّ عاملى (1033 ـ 1104هـ.ق)

از فقها بزرگ شيعه, درحوزه هاى دانش منطقه جبل عامل باليد و به درجه عالى دانش رسيد. دو سفر به حج مشرف شد. براى زيارت ائمه اطهار(ع) به عراق سفر كرد. در سال 1073هـ.ق. براى زيارت امام رضا(ع) راهى ايران شد. در مشهد مجاورت امام(ع) را اختيار كرد.

حوزه درس با رونقى بنيان نهاد. در ضمن قاضى القضاة و شيخ الاسلام شهرنيز بود. از مشهد سفرى به اصفهان داشت.45 دراين سفر به ديدار علامه مجلسى (محمد باقر) رفت. علامه مجلسى از او اجازه نقل روايت دريافت كرد. شيخ حرّ عاملى نيز از علامه اجازه نقل روايت دريافت داشت. درهمين سفر به همراه علامه مجلسى به ديدار از مناظر ديدنى شهر اصفهان از جمله: كاخ شاه پرداخت,46 سپس به مشهد بازگشت.

وى در يكى از سفرها كه به قصد زيارت خانه خدا به مكه مكرمه رفته بود, بر اثر اتفاقى كه پيش آمد, جان او به مخاطره افتاد. با همكارى يكى از اشراف مكه به سوى يمن رهسپار شد و از آن ديار نيز ديدن كرد.47

2. شيخ يوسف بحرانى, صاحب حدائق (1107 ـ 1186هـ.ق.)

از فقهاى بنام شيعه, از آغاز دانش پژوهى با سيروسفر و آوارگى روبه رو بود. با شعله ور شدن آتش فتنه, قتل و غارت دربحرين, به همراه پدر, به قطيف كوچ كرد. دو سال در قطيف ماند با آگاهى از برقرارى امنيت در بحرين به وطن خود بازگشت. طى اين مدت از اساتيد بزرگى چون: شيخ حسين ماحوزى, شيخ احمد بن عبداللّه بلادى, بهره گرفت و به مدارج عالى دانش دست يافت. از بحرين به زيارت بيت اللّه الحرام و مدينه سفر كرد.48 در پى آوارگيهاى بسيار بين قطيف و بحرين در پى مأمن, آهنگ سفر به ديگر ديار اسلامى كرد.49 در آستانه چهل سالگى در حالى كه به مرحله كمال و بلوغ علمى رسيده بود, به ايران سفر كرد. نخست وارد كرمان شد, سپس به شيراز رخت كشيد و در آن جا به عنوان استاد (دار العلم) كه از مراكز بزرگ دانش عصر به شمار مى آمد, برگزيده شد. پس از مدتى آوازه اش همه جاگير شد. (دارالعلم) شيراز را رونقى دوچندان بخشيد. چهارده سال در شيراز تلاش علمى كرد, در اين مدت رساله هاى علمى در مباحث گوناگون نگاشت. درحمله (نعيم دان خان) به شيراز در سال 1154هـ.ق به فسا پناه برد. در آن جا هشت سال ماند. در اين زمان نگارش دائرة المعارف فقه را آغاز كرد و كتاب ارزشمند (حدائق الناظره) را تا باب غسلها در (فسا) به انجام رساند.50

شيخ يوسف زمانى كه در ايران مى زيست, در سال 1156هـ.ق. سفر ويژه اى به عشق زيارت على(ع) به نجف اشرف كرد. در اين باره مى نويسد:

(… با وجود جنگ ايران و روم (عثمانى) و اَمن نبودن جاده شيراز به اصفهان و سرماى سخت پائيز عازم سفر شدم. بسيارى از دوستان مرا از اين سفر بازداشتند, ولى چون مصمم به زيارت مولايم بودم, از پا نايستادم و به هنگام حركت اين قصيده را سرودم:

حركت من به سوى تُست

از بين همه انگيزه ها تو مقصود منى.

اى روح (با عظمت) در هواى اوحركت كن

وجود كن اشك بريز, كه او اصل وجود من است.)51

نعيم دان خان, پس از هشت سال حاكميت بر شيراز, در سال 1164هـ.ق. به قصد تصرف (فسا) به آن شهر يورش برد. صاحب حدائق پس از آوارگى بسيار به اصطهبانات پناه آورد. از آن جا به قصد زيارت امام رضا(ع) حضرت معصومه(س) سپس اقامت در كربلا, راهى سفر شد52. در مسير راه, در قم مدتى رحل اقامت مى افكند و به زيارت حضرت معصومه(س) و مرقد عالمان بزرگ و ديدار شخصيتهاى برجسته علمى مى پردازد.

در گزارشى كه از قبر صدوق دارد مى نويسد: