تفسیر نمونه جلد 8

سپس اضافه مى‏كند" در خود مدينه و از اهل اين شهر نيز گروهى هستند كه نفاق را تا سرحد سركشى و طغيان رسانده و سخت به آن پايبندند و در آن صاحب تجربه‏اند"! (وَ مِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفاقِ).

" مردوا" از ماده" مرد" (بر وزن سرد) به معنى طغيان و سركشى و بيگانگى مطلق مى‏باشد، و در اصل به معنى" برهنگى و تجرد" آمده، و بهمين جهت به پسرانى كه هنوز مو در صورتشان نروئيده است" امرد" مى‏گويند" شجرة مرداء" يعنى درختى كه هيچ برگ ندارد و" مارد" بمعنى شخص سركش است كه بكلى از اطاعت فرمان خارج شده است.

بعضى از مفسران و اهل لغت اين ماده را به معنى" تمرين" نيز گفته‏اند (از جمله در تاج العروس و قاموس تمرين يكى از معانى آن ذكر شده است).

و اين شايد بخاطر آن باشد كه تجرد مطلق از چيزى و خروج كامل از آن بدون ممارست و تمرين ممكن نيست.

به هر حال اين گروه از منافقان چنان از حق و حقيقت عارى و چنان بر كار خود مسلط بودند كه مى‏توانستند خود را در صف مسلمانان راستين جا بزنند بدون اينكه كسى متوجه آنها بشود.

اين تفاوت در تعبير كه در باره منافقان" داخلى" و" خارجى" در آيه فوق ديده مى‏شود گويا اشاره به اين نكته است كه منافقان داخلى در كار خود مسلطتر و طبعا خطرناكترند، و مسلمانان بايد شديدا مراقب آنها باشند، هر چند كه منافقان خارجى را نيز بايد از نظر دور ندارند.

لذا بلافاصله بعد از آن ميفرمايد:" تو آنها را نمى‏شناسى ولى ما مى‏شناسيم" (لا تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ).

البته اين اشاره به علم عادى و معمولى پيغمبر است، ولى هيچ منافات ندارد كه او از طريق وحى و تعليم الهى به اسرار آنان كاملا واقف گردد.