تفسیر نمونه جلد 8

احتمال سومى كه بعضى ديگر از مفسران داده‏اند اين است كه آيه حكم مستقلى را جدا از مباحث جهاد بيان مى‏كند و آن اينكه مسلمانان وظيفه دارند كه به عنوان يك واجب كفايى از هر قوم و جمعيتى عده‏اى برخيزند، و براى فرا گرفتن معارف و تعليمات اسلام به مراكز بزرگ اسلامى بروند، و پس از فرا گرفتن علوم، به شهر و ديار خود بازگردند، و به تعليم ديگران بپردازند «1» ولى همانگونه كه گفتيم تفسير اول به مفهوم آيه نزديكتر است هر چند اراده همه اين معانى نيز چندان بعيد نيست «2».

2- بعضى چنين تصور كرده‏اند كه ميان اين آيه و آيات سابق نوعى منافات ديده مى‏شود، زيرا در آيات گذشته به همه دستور شركت در ميدان جهاد داده شده، و تخلف كنندگان به شدت مورد سرزنش قرار گرفتند، ولى در آيه مورد بحث، دستور مى‏دهد كه همه نبايد به سوى ميدان جهاد حركت كنند.

اما روشن است كه اين دو دستور با توجه به شرائط مختلف صادر شده، مثلا در مورد جنگ تبوك و روبرو شدن با ارتش نيرومند امپراطورى روم، چاره‏اى جز اين نبود كه همه مسلمانان آماده جهاد شوند، ولى در مورد مقابله با گروه‏هاى كوچكتر، ضرورتى ندارد كه همه مسلمانان حركت كنند، مخصوصا در مواردى كه خود پيامبر (ص) در مدينه مى‏ماند، نبايد مدينه را خالى نمايند، و خطرات احتمالى آن را ناديده بگيرند، و از فرا گيرى معارف و احكام اسلام غافل بمانند.

بنا بر اين هيچگونه نسخ در آيات فوق وجود ندارد، و اينكه بعضى چنين تصور كرده‏اند، اشتباه است.

(1) اين تفسير با شان نزولى كه مرحوم شيخ طوسى در تبيان آورده است سازگار مى‏باشد.

(2) توجه داشته باشيد كه ما استعمال يك لفظ در چند معنى را جايز مى‏شمريم.