تفسیر نمونه جلد 8

با نظر تحقير و انكار نسبت به آن سوره به يكديگر نگاه مى‏كنند، و با حركات چشم، مراتب نگرانى خود را ظاهر مى‏سازند" (وَ إِذا ما أُنْزِلَتْ سُورَةٌ نَظَرَ بَعْضُهُمْ إِلى‏ بَعْضٍ).

ناراحتى و نگرانى آنها از اين نظر است كه مبادا نزول آن سوره، رسوايى جديدى برايشان فراهم سازد و يا به خاطر آن است كه بر اثر كوردلى چيزى از آن نمى‏فهمند، و انسان دشمن چيزى است كه نمى‏داند.

و به هر حال تصميم بر اين مى‏گيرند كه از مجلس بيرون بروند، تا اين نغمه‏هاى آسمانى را نشنوند، اما از اين بيم دارند كه به هنگام خروج كسى آنها را ببيند، لذا آهسته از يكديگر سؤال مى‏كنند: آيا كسى متوجه ما نيست،" آيا كسى شما را مى‏بيند"؟! (هَلْ يَراكُمْ مِنْ أَحَدٍ).

و همين كه اطمينان پيدا مى‏كنند جمعيت به سخنان پيامبر (ص) مشغولند و متوجه آنها نيستند" از مجلس بيرون مى‏روند" (ثُمَّ انْصَرَفُوا).

جمله" هل يريكم من احد" (كسى شما را مى‏بيند) را، يا با زبان مى‏گفتند، و يا با اشاره چشمها، در صورت دوم جمله" نَظَرَ بَعْضُهُمْ إِلى‏ بَعْضٍ" با اين جمله يك مفهوم را بيان مى‏كند و در حقيقت" هل يريكم من احد" تفسيرى است براى نگاهشان به يكديگر.

در پايان آيه، به ذكر علت اين موضوع پرداخته و مى‏گويد: آنها به اين جهت از شنيدن كلمات خدا ناراحت مى‏شوند كه" خداوند قلوبشان را (به خاطر لجاجت و عناد و بخاطر گناهانشان) از حق منصرف ساخته (و يك حالت دشمنى و عداوت نسبت به حق پيدا كرده‏اند) چرا كه آنها افرادى بى فكر و نفهم هستند" (صَرَفَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَفْقَهُونَ).

در مورد جمله صَرَفَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ، مفسران دو احتمال داده‏اند: نخست اينكه جمله خبريه باشد آن چنان كه در بالا تفسير كرديم، ديگر اينكه جمله انشائيه‏