تفسیر نمونه جلد 8

در پيشاپيش رو، و در طرف راستشان در حركت است".

و در حديثى از پيامبر (ص) مى‏خوانيم:

ان المؤمن اذا خرج من قبره صور له عمله فى صورة حسنة فيقول له انا عملك فيكون له نورا و قائدا الى الجنة
" «1»:" هنگامى كه مؤمن از قبر خود خارج ميشود، اعمالش به صورت زيبايى نمايان مى‏گردد و با او سخن مى‏گويد كه من اعمال توام و به صورت نورى در مى‏آيد كه او را به سوى بهشت هدايت مى‏كند"! 3- در آيات فوق تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهارُ آمده است، در حالى كه در آيات ديگر قرآن" تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ" ديده مى‏شود، و به تعبير ديگر در موارد ديگر مى‏خوانيم كه از زير درختان بهشت نهرها جريان دارد، اما در آيه فوق مى‏خوانيم از زير پاى بهشتيان نهرها جارى است.

اين تعبير ممكن است اشاره به اين باشد كه حتى قصرهاى بهشتيان بر روى نهرها بنا شده، كه لطف و زيبايى فوق العاده‏اى به آنها مى‏بخشد.

و يا اشاره به اينكه نهرهاى بهشتى به فرمان آنها هستند و در قبضه قدرتشان مى‏باشد، چنان كه در سرگذشت فرعون مى‏خوانيم كه مى‏گفت أَ لَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَ هذِهِ الْأَنْهارُ تَجْرِي مِنْ تَحْتِي:" آيا حكومت مصر در اختيار من نيست و اين نهرها به فرمان من جريان ندارند" «2».

اين احتمال نيز داده شده است كه كلمه" تحت" به معنى" بين ايدى" باشد يعنى در مقابل آنها نهرهاى آب جريان دارد.

4- جالب توجه اينكه در آخرين آيه مورد بحث اشاره به سه حالت و يا سه نعمت و لذت بزرگ بهشتيان شده است:

حالت نخست توجه به ذات پاك پروردگار و لذتى كه از اين توجه به آنها

(1) تفسير فخر رازى جزء 17 صفحه 40.

(2) زخرف آيه 52.